MẦU NHIỆM THÁNH GIA

(Suy niệm của Lm. Giuse Nguyễn Văn Lộc, SJ.)

Trong bối cảnh hiện nay, có nhiều yếu tố làm lung lay mái ấm gia đình, vốn là nền tảng cho sự lớn lên của từng người và của cả xã hội. Trong Thánh Lễ tôn kính Thánh Gia hôm nay, chúng ta được mời gọi cầu nguyện cách đặc biệt cho các gia đình, nhất là gia đình những người thân yêu của chúng ta, và cho cả các mái ấm nữa, vốn là “gia đình” của các trẻ em mồ côi, khuyết tật, thiếu thốn, thiệt thòi, cùng khổ…

Chúng ta xin Chúa chúc lành cho các nỗ lực của chúng ta hiện nay, trực tiếp và gián tiếp lo cho hạnh phúc của các gia đình; và xin cho chúng ta dấn thân hơn nữa theo hướng phục vụ các mái ấm gia đình.

Và chúng ta cũng xin Chúa chúc lành cho gia đình và cộng đoàn của chúng ta, để chúng ta được liên kết và hiệp nhất với nhau bằng Lời Chúa, giống như Thánh Gia, qua đó làm chứng cho tình yêu thương xót và cứu độ của Chúa.

1. Thánh Gia và mầu nhiệm Nhập Thể

Thật là ý nghĩa khi Giáo Hội mời gọi chúng ta chiêm ngắm Thánh Gia ngay sau lễ Giáng Sinh. Bởi vì, Lễ Thánh Gia làm sáng tỏ một chiều kích đã có trong mầu Giáng Sinh, nhưng không được chú ý: đó là, dù Hài Nhi Giêsu là “Ngôi Lời từ trời xuống”, được hoài thai, được cưu mang và sinh ra lạ lùng như thế nào đi nữa, thì cũng phải được đón nhận vào trong một gia đình cụ thể, và qua một gia đình, một “gia thất” như cách nói của phụng vụ, Ngài được đón nhận vào một gia tộc, vào một dân tộc và vào gia đình nhân loại. Thánh sử Mát-thêu làm rõ chiều kích này của mầu nhiệm Nhập Thể, khi viết bản Gia Phả của Đức Giê-su Ki-tô ngay trang đầu tiên của sách Tin Mừng:

Đây là gia phả Đức Giê-su Ki-tô, con cháu vua Đa-vít, con cháu tổ phụ Áp-ra-ham…

Ê-li-hút sinh E-la-da; E-la-da sinh Mát-than; Mát-than sinh Gia-cóp; Gia-cóp sinh Giu-se, chồng của bà Ma-ri-a, bà là mẹ Đức Giê-su cũng gọi là Đấng Ki-tô.

(Mt 1, 1.15-16)

Vì thế, các hang đá của chúng ta nên có sự hiện diện đầy đủ của cả bố và mẹ hài nhi Giêsu; vì sinh ra mà không bố không mẹ, thì có nghĩa là gì và sẽ ra làm sao? Bởi lẽ tiến trình Ngôi Lời “nhập thể”, nghĩa là làm người vẫn chưa trọn vẹn, Ngài còn phải “nhập hóa” nữa, nghĩa là Ngài không chỉ mặc lấy nhân tính, trở nên con người chung chung, nhưng trở nên con người này, Giêsu Nazareth, có gia có phả. Chúng ta đừng quên cảm phục Đức Maria và thánh Giuse đã đón nhận hài nhi Giêsu vào mái ấm của mình, và qua mái ấm của mình, đón nhận Ngài vào dân tộc của mình và vào gia đình nhân loại. Đó là một hồng ân, nhưng cũng là một thử thách, thử thách đòi các Ngài phải liều mình và hi sinh cả một đời.

Trong lễ Thánh Gia, khi cầu nguyện cho các gia đình, chúng ta đừng quên nhớ đến những em bé được sinh ra chẳng lạ lùng chút nào, nhưng ngược lại, sinh ra trong bất hạnh (sinh ra trong một gia đình đổ vỡ về tương quan; sinh ra thiếu cha, thiếu mẹ; sinh ra ngoài ý muốn hay vì bị cưỡng bức; những em bé được sinh ra trong lén lút và bị bỏ rơi…). Lễ Thánh Gia mà chúng ta cử hành hôm nay, muốn nhắn gởi cho loài người chúng ta một sứ điệp: các em bé sinh ra trong bất hạnh này cũng phải được đón nhận vào một “gia đình”. Các gia đình nhận con nuôi và các mái ấm thực hiện sứ mạng cao cả này; các mái ấm dù là Kitô giáo hay Phật giáo, hoặc thuộc bất cứ tôn giáo nào, hay cũng chẳng cần thuộc tôn giáo nào, điều quan trọng là tình người, là bầu khí đón nhận và yêu thương. Vì ở đâu có tình thương ở đó có Thiên Chúa.

Thực ra, Đức Giêsu dù được sinh ra cách lạ lùng, nhưng Ngài cũng đã chia sẻ thân phận của các em bé sinh ra trong bất hạnh, khi ngài được sinh ra trong hoàn cảnh thật éo le và ngay khi sinh ra đã bị người ta tìm bắt để loại trừ.

2. Thánh Gia và mầu nhiệm Nước Trời

Khi chiêm ngắm, tôi thấy Thánh Gia là một “mái ấm” hơn là một gia đình thực sự! Vì tương quan của mọi người với nhau trong Thánh Gia không dựa trên huyết thống, nhưng dựa trên Lời Chúa: Đức Giê-su, với tư cách là Ngôi Lời, đã nhập thể theo ý định của Thiên Chúa Cha; Đức Maria đã thưa với sứ thần: “xin xẩy ra cho tôi, theo như lời sứ thần nói”; và với Thánh Giuse, ngài đã vượt qua tương quan máu mủ huyết thống để đón nhận Đức Maria và Hài Nhi Giêsu theo ý muốn của Thiên Chúa.

Thế mà, tương quan thân thiết dựa trên việc vâng theo ý muốn của Thiên Chúa, chính là tương quan của Nước Trời. Thánh Giuse đã không nghe đuợc câu nói này của Đức Giêsu « Ai thi hành ý muốn của Thiên Chúa, người ấy là anh em chị em, là mẹ tôi » (Mc 3, 35), nhưng ngài đã sống trọn vẹn điều này trước đó thật lâu.

Có thể nói, sứ điệp mạnh mẽ nhất của Thánh Gia, chính là xây dựng tương quan Nước Trời bằng cách vượt qua tương quan huyết thống ngay trong gia đình ruột thịt của mình, và từ đó mở rộng ra bên ngoài. Và đặc biệt với ơn gọi sống đời dâng hiến, tuy chúng ta không lập gia đình, nhưng chúng ta thực sự sống sứ điệp rất căn bản của Thánh Gia: trở nên người thân của nhau, trở nên một mái ấm trên nền tảng lắng nghe và thực thi Lời Chúa.

Đức Maria đã có mặt dưới chân Thập Giá, còn thánh Giuse có mặt trong biến cố loan báo Thập Giá, và cũng là biến cố làm tái hiện lại biến cố Ai Cập xưa của dân Thiên Chúa. Dưới chân Thập Giá, Đức Maria thinh lặng và đứng vững ; và trong suốt cuộc hành trình giữa Israel và Ai-Cập, thánh Giuse cũng « thinh lặng và đứng vững », nhưng thật trọn vẹn và kín đáo biết bao !

3. Thánh Gia và Thử Thách

a. Sự Cực Lòng

Sau ba ngày tìm kiếm trong vất vả và nhất là trong lo âu, thánh Giuse và Đức Maria tìm lại được Đức Giê-su trong Đền Thờ, lúc đó mới 12 tuổi. Đức Maria nói với Đức Giêsu:

Con ơi, sao con lại xử với cha mẹ như vậy?

Con thấy không, cha con và mẹ đây đã phải cực lòng tìm con!

Lời của Đức Maria thật là hay, vì vừa dịu dàng và nói lên tình thương, nhưng vừa nghiêm khắc. Chúng ta cần đặt mình vào hoàn cảnh của thánh Giuse và Đức Maria để hiểu và cảm được hết sự “cực lòng” của các ngài: đi một ngày, nhưng phải tìm kiếm tới ba ngày! Sự “cực lòng” không chỉ của người cha và người mẹ, như bất cứ người cha và người mẹ nào, khi để lạc mất người con yêu dấu, nhưng còn sự “cực lòng” của người tôi tớ và của người nữ tì trong tương quan với Thiên Chúa, khi để lạc mất Con Đấng Tối Cao. Chúng ta hãy hình dung ra tâm trạng lo âu của thánh Giuse và Đức Maria lớn đến mức nào, khi các ngài thầm nghĩ: “Thiên Chúa trao phó cho mình Con của Ngài, để thực hiện kế hoạch cứu độ, vậy mà mình lại để lạc mất!”

Và nếu chúng ta để ý, đó là lời của Đức Maria, nhưng Mẹ không nhân cá nhân mình, nhưng nói với Đức Giê-su với tư cách là “cha mẹ” của Ngài; hơn nữa, Đức Mẹ còn tỏ lòng kính trọng thánh Giuse khi nói: “cha con và mẹ đây”. Ngoài ra, trong trình thuật này, từ đầu đến cuối, thánh sử Luca luôn nói tới: “cha mẹ”, “ông bà”, “hai ông bà”. Thật vậy, “hai ông bà” trở về sau kỳ lễ, “cha mẹ” chẳng hay biết, “ông bà” cứ tưởng, “ông bà”đều cực lòng tìm con suốt ba ngày; và khi thấy con, “hai ông bà” đều sửng sốt. Chúng ta có thể dừng lại để cảm nếm sự hiệp thông và hiệp nhất giữa Thánh Giuse và Đức Maria, con tim và tình yêu của các ngài dành cho nhau và cho Đức Giê-su. Đức Giê-su trả lời như trách hỏi lại cha mẹ:

Sao cha mẹ lại tìm con?

Cha mẹ không biết là con có bổn phận ở nhà của Cha con sao?

Lời nói đầu tiên (theo lời kể của sách Tin Mừng theo thánh Luca) của Đức Giêsu có khó nghe quá không? Sau này, Ngài còn nói những câu khó nghe nữa với Đức Maria: “Ai là mẹ tôi, ai là anh em, chị em của tôi?”. Nhưng lời của Đức Giê-su không chỉ khó nghe, nhưng còn khó hiểu! Chúng ta hãy đặt mình vào trường hợp của các ngài: “Ông bà không hiểu lời Người vừa nói”. Trong đời sống ơn gọi, chúng ta cũng không hiểu nhiều điều. Lời Chúa trong Kinh Thánh cũng vậy, vấn đề ý nghĩa luôn không dễ dàng.

b. Ý Chúa

Ngoài ra, chúng ta còn được mời gọi nhận ra một thách đố lớn của mọi gia đình, trong đó có Thánh Gia, như bài Tin Mừng thuật lại và có gia đình của chúng ta. Trước hết, đó là thách đố của cha mẹ: con mình sinh ra và thuộc về mình, nhưng người con còn là quà tặng của Thiên Chúa, là con Thiên Chúa. Tiếp theo là thách đố của người con: vừa sống sự chờ đợi (vâng lời) của cha mẹ, và vừa sống sự chờ đợi của Cha trên trời.

Nhưng cả hai thách đố đều, một đàng làm cho tương quan ruột thịt trở nên đích thật và triển nở, và đàng khác, nhắm đến tương quan rộng mở của Nước Trời. Bởi vì, mọi ơn gọi đều hướng tới tương quan Nước Trời: Ơn gọi gia đình khởi đi từ tương quan ruột thịt để mở ra với tương quan Nước Trời: Mọi người là con của Cha, mọi người là anh chị em của nhau. Tuy nhiên, ơn gọi tu trì làm cho tương quan ruột thịt bị đứt đoạn, vừa để chất vấn mọi người và vừa để xây dựng tương quan Nước Trời ngay hôm nay và chỉ sống và làm chứng cho tương quan Nước Trời.

Nhưng nếu Đức Giê-su đã nói lời khó nghe, thì thái độ “đi xuống” cùng với cha mẹ, và hằng ngoan ngoan và vâng phục các ngài, sẽ bù lại (c. 51-52). Hay đúng hơn, Ngài cũng khám phá ra ý của Cha trên trời cũng được thể hiện nơi ý của cha mẹ. Tình yêu Ngài dành cho Cha trên trời cũng được thể hiện nơi tình yêu Ngài dành cho cha mẹ ở dưới đất. Về Đức Giê-su và về tất cả (không chỉ cuộc đời nhập thể, nhưng toàn bộ Kinh Thánh, nghĩa là sáng tạo và lịch sử) liên quan đến người, chúng ta hãy noi gương Đức Maria, Mẹ của chúng ta:

«Hằng ghi nhớ tất cả những điều ấy trong lòng»

Chúng ta cũng hãy cùng lắng nghe sự thinh lặng của thánh Giuse nữa: tại sao thánh Giuse không lên tiếng, khi đây là cơ hội thích hợp nhất để ngài lên tiếng? Trong những biến cố khác, được các Tin Mừng thuật lại, ngài cũng im lặng, nhưng trong biến cố này sự im lặng của Ngài là khó hiểu nhất, là tuyệt đối nhất, nhưng chắc chắn cũng nhiều ý nghĩa nhất và đánh động chúng ta nhất, nếu chúng ta biết lắng nghe.

5.Cả nhà thương nhau

(Suy niệm của Lm. Joshepus Quang Nguyễn)

Trải dài suốt 20 thế kỷ, Thánh Kinh và Giáo hội không ngừng giới thiệu đồng thời đề nghị chúng ta chiêm ngắm và sống theo mô hình gia đình Nazarét: Thánh Giuse, Đức Mẹ Maria, và Chúa Giêsu. Có người cho rằng gia đình này toàn là thánh cả nói làm gì, bắt chước sao nổi! Còn gia đình chúng ta hôm nay khác, toàn là những con người mỏng dòn, yếu đuối. Đúng thế, mọi người trong gia đình Nazarét là thánh nhưng sự thánh thiện đó không phải tự nhiên trên trời rớt xuống. Nó không miễn chước các thành viên trong gia đình khỏi đau khổ và thử thách thể xác là tâm linh. Đâu phải đời sống gia đình này lúc nào cũng thuần vợ thuận chồng, êm thắm thuận hòa cha mẹ con cái cả đâu, vì các ngài là con người như chúng ta mà. Cho nên, họ cũng phải đương đầu với mọi khó khăn, đau khổ tư bề và cả những mâu thuẫn trong gia đình nữa.

Trước hết, sự kiện cô Maria mang bầu trước khi cưới anh Giuse. Ngày nay chúng ta bị cám dỗ bởi xã hội hưởng thụ nên các đôi trai gái yêu nhau sống chung với nhau trước khi cưới, chuyện có bầu xem ra quá thường. Nhưng đối với những gia đình đạo đức, những anh thanh niên có học thức, lịch sự, đứng đắn, các anh sẽ nghỉ sao và làm gì khi biết người yêu hiền lành, dễ thương của mình đột nhiên có thai, mà cái thai đó không phải là tác phẩm của mình? Anh Giuse đau khổ đắng cay, mất ăn mất ngủ vì tức tối, tính chuyện kiện thưa cho họ ném đá chết cô gái phụ tình này cho rồi. Nhưng Thánh Kinh nói vì là người công chính, nên anh Giuse suy nghĩ, cầu nguyện và được Thiên Chúa can thiệp. Anh thương xót đón cô Maria về nhà. Còn cô Maria trước khi thành hôn với anh Giuse, thì Thiên thần Chúa truyền tin cô sẽ thụ thai Con Thiên Chúa bởi phép Chúa Thánh Thần. Cô biết, nếu chấp nhận thì mối tình của cô với Giuse sẽ bị cắt đứt, xã hội sẽ lên án cô vì tội ngoại tình. Nhưng cô vẫn thưa xin vâng, vì cô đã lấy ý Thiên Chúa làm lẽ sống, và coi Lòng Thương Xót của Thiên Chúa như giá trị cao nhất trong đời sống ngõ hầu mang lại lợi ích cho mình, gia đình và cả nhân loại. Rồi hôm nay, khi bị lạc con trong Đền thờ 3 ngày, cha tưởng mẹ dẫn về, mẹ tưởng con đi với cha. Hai ông bà mất hồn, hết vía vội chạy tìm con. Khi tìm được con mừng hết lớn, nhưng khi nghe Chúa Giêsu trả lời: Cha mẹ không biết con phải lo chuyện của Cha con sao? Thử hỏi anh chị em có tức không? Mâu thuẫn cha mẹ, con cái lại xảy ra trong gia đình vì thánh Giuse và Đức Mẹ chưa hiểu rằng Chúa Giêsu đặt mối quan hệ giữa Người và Chúa Cha trên mọi mối quan hệ khác.

Hoàn cảnh gia đình Nazarét thật éo le, bi đát, khó khăn đau khổ trăm bề, cộng thêm đời sống đức tin của ông bà cũng tối tăm chứ đâu thấy và biết trước được hết mọi sự rõ ràng như hôm nay. Nếu các ngài biết trước thì còn gì là công phúc nữa. Mọi thành viên trong gia đình này đều là con người cả nhưng lấy Lòng Thương Xót Chúa làm giá trị tuyệt đối và làm động lực để vượt qua mọi khó khăn thử thách. Các ngài có chung một hướng đi trong cuộc sống là thực hiện kế hoặch yêu thương của Thiên Chúa trong gia đình mình và gia đình nhân loại. Chính mục tiêu này làm cho họ có khả năng vượt lên trên mọi khác biệt, những mâu thuẫn trong gia đình đồng thời hóa giải được những khó khăn trong cuộc sống. Cho nên, nhà văn Pháp Antoine de Saint Exupery nói: “yêu nhau không phải nhìn nhau mà nhìn về một hướng”. Hướng này không chỉ dừng lại trên bình diện xã hội trần thế mà xa hơn đến tận chương trình tình yêu thương xót của Thiên Chúa nữa.

Bài học gia đình thánh gia vẫn còn hiệu lực đối với chúng ta. Trong nhiều gia đình hôm nay có nhiều mâu thuẫn vợ chồng và con cái do khác biệt tâm lý, cái nhìn hay cách suy nghĩ, tuổi tác, thời đại, lối sống… Chẳng hạn, chồng thì thích bóng đá, vợ thích phim tình cảm Hàn quốc; cha mẹ muốn con cái ăn mặc lịch sự kín đáo, nhưng con cái thích hở hang sành điệu, tóc tai phải vàng đỏ óng ánh chứ đen thui thui là quê mùa… Rồi vì chuyện làm ăn, cha mẹ không quan tâm con cái, thêm vào đó con cái chạy theo lối sống thực dụng hiện đại làm hủy hoại thân xác và tinh thần. Ý lực sống Năm Thánh này là: như Chúa đã thương xót chúng ta, chúng ta phải thương xót nhau. Vì thế, cha mẹ phải biết thương xót con cái, có nghĩa rằng cha mẹ là lá chắn, đem con chạy trốn để bảo vệ tinh thần, thể xác cho con cái. Đừng quên nguyên tắc căn bản rằng cha mẹ, và con cái phải đồng tâm nhất trí với nhau, cùng chung một hướng đi dù khác biệt nhau về nhiều mặt. Hướng đi chung ấy là lấy Lời Chúa chi phối đời sống gia đình chứ không phải tiền bạc của cải để rồi gia đình mất hạnh phúc, con cái hoang đàng hút chít bỏ nhà ra đi thì nào có ích gì. Ngược lại, con cái cũng biết thương xót cha mẹ, có nghĩa rằng phải thảo hiếu, vâng lời cha mẹ, phụng dưỡng cha mẹ già, bệnh tật.

Ước gì qua thánh lễ gia thất năm nay, xin cho mỗi gia đình biết lấy Lòng Thương Xót Chúa làm hướng đi trong gia đình làm ngõ hầu mang hạnh phúc đích thực và bền vững. Đặc biệt biết lấy Tin Mừng làm giá trị tuyệt đối và chi phối mọi biến cố trong cuộc sống qua việc thươnng xót và phục vụ nhau hầu đem lại tình yêu trong sáng trong gia đình mình và đại gia đình nhân loại hôm nay.

6.Trở về Nagiarét

Trong cuộc đời, Chúa Giêsu cũng đã phát triển và lớn lên. Thực vậy, tại hang đá Bêlem, Ngài chỉ là một hài nhi mới được có một ngày. Vào lễ đặt tên, Ngài vẫn chỉ là một hài nhi mới được có tám ngày. Còn ba vua đến thờ lạy Chúa Giêsu khi nào? Chúng ta không được biết rõ, nhưng có thể phỏng đoán lúc đó Ngài đã là một trẻ nhỏ được chừng một tuổi, bởi vì Hêrôđê ra sắc chỉ truyền giết tất cả các con trẻ tại Bêlem và vùng phụ cận từ hai tuổi trở xuống. Sở dĩ Hêrôđê hành động như vậy vì nghĩ rằng Chúa Giêsu cũng nằm trong đám trẻ này. Và đoạn Tin Mừng hôm nay kể lại biến cố khi lên mười hai, Ngài theo cha mẹ hành hương lên Giêrusalem. Rồi sau đó, chúng ta thấy Ngài đến tuổi trưởng thành, chịu phép rửa của Gioan bên bờ sông Giócđan và làm phép lạ đầu tiên biến nước lã trở thành rượu ngon tại tiệc cưới Cana. Chúa Giêsu đã trải qua những giai đoạn của cuộc đời, từ ấu thơ cho đến trưởng thành. Và Phúc Âm cũng nói cho chúng ta hay: Ngài càng thêm tuổi, càng thêm khôn ngoan nhân đức trước mặt Thiên Chúa và trước mặt người ta. Với lời kết luận này, Giáo Hội muốn áp dụng cho mỗi người chúng ta. Đúng thế, Chúa Giêsu không phải chỉ sống và lớn lên tại Nagiarét, mà Ngài còn muốn sống và lớn lên trong tâm hồn mỗi người chúng ta. Ngài muốn phát triển trong trái tim chúng ta, như xưa Ngài đã phát triển dưới mái nhà Nagiarét. Tất cả chúng ta đều biết: Ngài được sinh ra nhiều lần. Với bản thân từng người, thì đó là ngày lãnh nhận bí tích Rửa tội. Nhưng sinh ra mà thôi chưa đủ, Ngài còn phải lớn lên. Ngài muốn chúng ta giúp đỡ Ngài. Chúng ta có thể giúp đỡ Ngài bằng nhiều cách. Đặc biệt là việc lãnh nhận các bí tích.

Nếu có dịp lên Đalạt, quan sát một ngọn thác, như thác Cam Ly chúng ta sẽ thấy gì? Nước từ hồ Than Thở, từ hồ Xuân Hương và từ nhiều nơi khác góp lại thành thác Cam Ly. Khi đổ xuống, dòng nước của thác Cam Ly được chia thành những con suối nhỏ, dẫn nước tới những thung lũng, để những người trồng rau, trồng hoa có nước tưới và làm nên những thửa vườn xanh tươi. Tôi nghĩ rằng thửa vườn là hình ảnh mỗi tâm hồn chúng ta. Nó xanh tươi là nhờ giòng nước ơn sủng. Giòng nước ấy được chuyển tới nhờ những con suối nhỏ, đó là các bí tích. Vì thế, chúng ta càng siêng năng lãnh nhận các bí tích một cách sốt sắng, thì giòng nước trong lành là các ơn sủng của Chúa càng chảy vào tâm hồn chúng ta, biến nó trở thành một thửa vườn xanh tươi, cũng như nhờ đó mà Chúa Giêsu càng lớn lên trong cõi lòng chúng ta.

Mỗi bí tích là một con suối. Nó không bao giờ được ngừng chảy như lời Ngài đã phán: Nước Ta ban cho nhân loại sẽ trở thành mạch suối hằng sống và sẽ vọt tới cuộc sống vĩnh cửu. Tuy nhiên, chỉ có một vật cản trở, ngăn chặn giòng suối, đó là tội trọng. Khi phạm tội trọng, chúng ta làm cho giòng suối ân sủng bị khô cạn. Giòng suối ấy chỉ hoạt động trở lại một khi chúng ta ăn năn và xưng thú nơi tòa giải tội. Và như thế, chúng ta hiểu được sự sống của Chúa thật là yếu ớt nơi nhiều người và dường như nó không còn nữa. Đó là những kẻ họa hiếm lắm mới lãnh nhận các bí tích. Mặc dù họ đã trưởng thành, nhưng nơi họ Chúa Giêsu mới chỉ là một hài nhi bé bỏng. Trái lại, Chúa Giêsu được phát triển cách trọn hảo nơi nhiều người, kể cả người già và trẻ nhỏ, miễn là chúng ta thường xuyên lãnh nhận các bí tích.