Thứ bánh khác cho một cơn đói

Đức Giêsu ngỏ lời với các nông dân xứ Galilê phải vất vả kiếm sống. Họ biết thế nào là đói, là no, là làm việc, là vui sướng... Như với phụ nữ Samari bên bờ giếng, Đức Giêsu khởi sự từ nhu cầu vật chất của thính giả, để lấy trong đó nhiều biểu tượng. Thoạt tiên, Người đưa ra một nhận định về các nông dân này, một nhận định vừa khắt khe vừa đứng đắn: cái họ chờ đợi không phải là các "dấu chỉ Nước Trời" song là những "lợi lộc vật chất" có thể từ đó rút ra. Nhận định này luôn mang tính thời sự nóng bỏng. Các nông dân khốn khổ ấy chắc chẳng duy vật hơn chúng ta hiện thời: nếu chấp nhận để mình bị Đức Giêsu "chẩn đoán", ta sẽ khám phá ra rằng mình cũng đói khát tiền bạc, quyền lực, an ninh, tiện nghi, thú tiêu khiển... Khi Đức Giêsu thu xếp các vấn đề của ta, ta tiếp tục theo Người... nhưng nếu Người đề nghị cho ta nhiều dấu chỉ gây bối rối, không thích hợp, chúng ta chẳng sẵn sàng bỏ rơi Người sao?

Tiếp đến, Đức Giêsu dùng hình ảnh "thức ăn" để giúp hiểu những gì Người đem tới cho nhân loại. Có hai loại sự sống và hai loại thức ăn: thức ăn vật chất ban một "sự sống lụi tàn", và thức ăn đến từ trời ban "sự sống vĩnh cửu". Được tạo dựng bởi Thiên Chúa và cho Thiên Chúa, con người đói khát Thiên Chúa. Không gì ngoài Thiên Chúa có thể thỏa mãn con người trọn vẹn. Mọi thức ăn trần thế đều để con người còn đói, Đức Giêsu không mời gọi ta khinh bỉ "bánh hằng ngày", nhưng muốn ta cũng phải ao ước "bánh sự sống vĩnh cửu". Người chẳng yêu cầu ta trở nên chây lười trong "công việc" cần thiết cho sự sống của xã hội nhân loại, nhưng muốn ta cũng hăng say tìm kiếm một sự sống sẽ chẳng lụi tàn! Khác với Đức Phật, Chúa Giêsu không kêu mời chúng ta diệt dục, nhưng là khuyếch đại ước muốn: anh em đừng chỉ ao ước sống phù du tự nhiên... hãy đi đến chỗ ao ước một sự sống vĩnh cửu, và làm những gì cần thiết để sống sự sống đó ngay tự bây giờ.

Thế nhưng dân chúng vẫn đứng ở chân trời quen thuộc của họ, mãi trên một bờ: "Và chính ông, ông làm được dấu lạ nào cho chúng tôi thấy để tin ông?". Còn chúng ta hôm nay thì xem ra cũng chẳng khác. Mỗi ngày, trên các phương tiện truyền thông, thiên hạ chẳng nói với ta rằng ta sẽ hạnh phúc khi mua nhãn máy này, nhấm nháp loại kẹo cao su kia, sử dụng thuốc tẩy mùi hay dầu gội đầu nọ!... Nhưng Chúa Giêsu đáp lại rằng mọi thứ "manna" đó chỉ là một thức ăn vật chất rất thô thiển, có thể nói là của động vật, bên cạnh hạnh phúc Thiên Chúa muốn ban cho con người. Chắc ai cũng nhận thấy, trong xã hội tiêu thụ của chúng ta, đã và đang bành trướng hiện tượng có thể gọi là "hiện tượng nhâm nhi, nhấm nháp": suốt ngày, trên đường phố, thiên hạ mút, ăn, nhai, ngậm... nhất là các thứ bánh kẹo đủ loại. Các nhà phân tâm học thấy đó là một sự lùi lại giai đoạn trẻ con chỉ biết khuây khỏa khi gặp khổ sở bằng cách mút ngón tay cái. Nhưng đơn giản hơn, phải chăng đó là dấu hiệu người ta chỉ bằng lòng với những khoái thú hời hợt, ngoại diện, biểu bì? Hiển nhiên Đức Giêsu đặt mình ở bên kia và chỉ muốn đào sâu trong ta cơn đói khát điều chủ yếu...

Cơn đói chủ yếu là đói Thiên Chúa. Ta được tạo dựng là cho Người. Dù muốn hay không, chúng ta đói là đói chính Người. "Sao lại phí tiền bạc vào của chẳng làm no thỏa?", ngôn sứ Isaia từng bảo vậy (55,1-3). Còn thánh Augustinô, sau khi tìm đủ mọi lạc thú trần gian, đã thú nhận: "Lạy Chúa, hồn con còn khắc khoải bao lâu chưa được nghỉ yên trong Ngài". Vâng, trái tim ta lớn đến độ sẽ không bao giờ có chi đổ đầy được, ngoại trừ chính Thiên Chúa, Đấng đã dựng nên nó cho Người. Khao khát luôn phát sinh sau mỗi lần no thỏa, là dấu chỉ ta tìm kiếm cái vô biên.

Là tin vào Đấng Thiên Chúa sai đến, bánh đích thực

Để thỏa mãn cơn đói sâu xa đó, Thiên Chúa đã ban bánh của Người, "bánh đích thực... từ trời xuống... đem lại sự sống cho thế gian". "Bánh từ trời xuống", đó từng là manna, một lương thực nhiệm mầu, như trong bài đọc đầu tiên hôm nay nhắc lại: "Man-hu: Cái gì đây?". Nhưng Đức Giêsu, lấy lại một lối giải thích truyền thống, xem manna thời Môsê như biểu tượng của một "ơn huệ cao hơn", một "thức ăn từ trời": Lời Thiên Chúa. Quả thế, theo Đệ nhị luật, mục đích sâu xa của phép lạ thời Xuất hành chẳng phải là nuôi dân Hipri về mặt vật chất trong hoang địa, nhưng là tập cho họ quen "tin" vào Thiên Chúa: "Con người không chỉ sống nhờ bánh, nhưng còn nhờ mọi lời từ miệng Thiên Chúa phán ra" (Đnl 8,2-3). Ý tưởng cho rằng Lời Thiên Chúa là một thức ăn thiêng liêng no thỏa, cao hơn thức ăn thông thường đối với ai tiếp nhận, ý tưởng ấy đã từng gặp trong toàn thể Cựu Ước: "Đây sắp đến những ngày Ta sẽ gieo nạn đói trên xứ này, không phải đói bánh ăn, cũng không phải khát nước uống, mà là đói khát được nghe Lời Thiên Chúa" (Am 8,11). "Gặp được Lời Chúa, con đã nuốt vào. Lời Ngài làm lòng con hoan hỷ" (Gr 15,16).

Lời đó bây giờ là chính Đức Giêsu. Bản thân Người chính là lương thực: "Chính tôi là bánh trường sinh. Ai đến với tôi, không hề phải đói; ai tin vào tôi, chẳng khát bao giờ!". Ở đây Đức Giêsu bắt đầu một mạc khải tuyệt diệu. Thức ăn chủ yếu mà thế nhân khao khát, thật ra là chính Ngài! Táo bạo quá thể, tham vọng điên cuồng, nhưng được chứng nghiệm hằng tỉ lần từ hơn 2000 năm nay. "Việc Thiên Chúa muốn cho loài người làm" để được no thỏa, chính "là tin vào Đấng Người đã sai đến". Tin vào Đức Giêsu là làm việc với Thiên Chúa, là cộng tác với Thiên Chúa, Đấng muốn ban cho chúng ta Sự sống vĩnh cửu của Người.

Trong bức thư đọc Chúa nhật này, Thánh Phaolô nói với chúng ta về những người ngoại "sống theo những tư tưởng phù phiếm" (Ep 4,17-24). Tiếc biết bao nếu các "thứ bánh" của chúng ta đi đến chỗ đủ cho chúng ta! Có một kẻ đã kinh nghiệm thấm thía điều này là Eva Lavallière (1866 -1929), một trong những diễn viên xinh đẹp, tài giỏi và thành công nhất của nền kịch nghệ nước Pháp cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX.

Nhờ sắc đẹp, tài năng và cơ hội, bà đã nếm đủ mọi thứ "bánh trần tục". Thế nhưng bi kịch cũng đã đóng ấn lên đời bà: một thảm cảnh đã nhuốm máu thời tuổi trẻ của bà (cha bà giết mẹ bà rồi tự sát); nỗi tuyệt vọng đã nhiều lần đẩy bà đến bờ tự tử (nhiều cuộc tình tan vỡ, đứa con gái ngoại hôn thù ghét mẹ và sống trụy lạc hơn cả mẹ); bệnh tật đã đóng đinh bà cho đến cuối đời (đau yếu triền miên, cuối cùng chết vì viêm màng bụng nặng). Bà đã đi tìm lối thoát trong thông thiên học (thuật chiêu hồn). Nhưng tất cả đã khiến tâm hồn bà luôn trống trải cho đến một hôm... Nhờ gặp một linh mục thánh thiện, cha Chasteignier, Lavallièer đã trở về cùng Chúa (1917). Sau đó bà từ giã sân khấu và quyết định xin vào dòng kín Camêlô. Việc này đã gây chấn động dư luận đương thời. Nhưng vì sức khỏe yếu kém nên không đạt ước nguyện. Bà trở thành tông đồ tích cực trong một giáo xứ tỉnh lẻ, sau đó gia nhập dòng ba thánh Phanxicô và lấy tên là nữ tu Eva Maria Thánh Tâm Chúa Giêsu. Ngày 10 tháng 7 năm 1929, nữ tu Eva Maria đã về nhà Cha sau những tháng ngày đền tạ và yêu mến trong đau khổ tột cùng. Trong một lá thư gửi cho vị linh hướng là Đức Giám mục Lemaitre, bà đã viết như sau: "Chúa Giêsu muốn tất cả cho Người và ta cũng phải cho Người tất cả, tất cả, tất cả... Người đã tái tạo lại trái tim con nhờ thân thể thần linh của Người mà con nhận mỗi ngày và tâm hồn khốn khổ của con cảm thấy êm dịu lẫn run lên khi tiếp xúc với thân thể ấy, như một cánh chim sợ rét được nắm trong lòng bàn tay... Với Chúa Giêsu, xem ra ta có thể mang nổi cả thế giới; không có Người, một hạt cát cũng làm ta vấp ngã".