Cành nho sinh hoa trái

(Suy niệm của Lm. JB Nguyễn Minh Hùng)

Những hình ảnh cành nho, vườn nho, cây nho, cây nho được cắt tỉa là những hình ảnh rất quen thuộc đối với người Do thái. Vì trên quê hương Chúa Giêsu, nơi đâu, hầu như người ta cũng trồng nho. Mạc khải của Thánh Kinh lại luôn luôn mang tính biểu tượng và hình ảnh rất cao, ít bao giờ thích dùng những gì xa lạ, khó hiểu đối với đời sống dân chúng. Vì thế, cành nho, cây nho, vườn nho... đã gắn liền với mạc khải, cho đến mức, dẫu trong số chúng ta, hình như có người còn chưa một lần nhìn thấy cây nho, nhưng do suy niệm Lời Chúa, chúng ta cũng quên đi cả thắc mắc: nho là như thế nào. Nghĩa là cách nào đó, chúng ta cũng đã quen nhiều với hình ảnh cây nho...

Ngay từ rất xa xưa, Cựu ước đã mô tả dân Israel như một gốc nho hay vườn nho của Thiên Chúa: "Vườn nho của Đức Chúa Giavê, ấy là nhà Israel. Cây nho Chúa mến yêu quí chuộng, ấy là người xứ Giuda" (Is 5,7). Nhưng hầu hết những hình ảnh cây nho biểu trưng cho Israel luôn luôn đi liền với lời khiển trách, cảnh cáo hay đe dọa. Chẳng hạn bài ca về cây nho trong sách tiên tri Isaia: "Có gì làm hơn được cho vườn nho của Ta, mà Ta đã chẳng làm? Ta những mong trái tốt, sao nó sinh nho dại?... Ta chỉ mong họ sống công bình, mà chỉ thấy toàn đổ máu; đợi chờ họ làm điều chính trực mà chỉ nghe vẳng tiếng khóc than" (Is 5, 4. 7). Hoặc như tiên tri Giêrêmia: "Ta trồng ngươi như cây nho sai trái, được tuyển chọn giống tốt. Sao ngươi lại trở thành cây nho dại" (Gr 2, 21). Hay trong sách tiên tri Êgiêkiel, vì sự kiêu ngạo của Israel, bằng hình thức ẩn dụ của cành nho, Thiên Chúa trách cứ dân Người nặng như một lời đe dọa: "Cũng như gỗ cây nho trong đám cây trên rừng đã bị Ta quăng làm mồi cho lửa, thì dân cư Giêrusalem cũng bị Ta thiêu như thế" (Êd 15, 6). Và còn rất nhiều những hình ảnh về cây nho mà mạc khải của Cựu ước dùng như một thông điệp để nói với dân của Chúa.

Và hôm nay trong Tin Mừng, Chúa Giêsu tự nhận là " Cây nho thật", "Chúa Cha là người trồng nho", tất cả chúng ta, những Kitô hữu là "cành nho" gắn vào thân nho là Chúa Giêsu. Có một điều đáng lưu tâm đó là: Nếu trong Cựu ước, hình ảnh của cây nho như một lời cảnh cáo, đe dọa Israel vì tội lỗi của họ thì lời của Chúa Giêsu hôm nay cũng gióng lên một tiếng chuông cảnh báo như thế: "Cành nào gắn liền với Thầy mà không sinh hoa trái, thì Người chặt đi; còn cành nào sinh hoa trái, thì Người cắt tỉa để nó sinh trái nhiều hơn".

Như vậy, Thế nào là sinh hoa trái?

Ngay trong bài đọc hai, Thánh Gioan đã cho ta câu trả lời rất xúc tích nhưng rất đầy đủ. Đó là sống giới răn của Thiên Chúa. Mà "giới răn của Chúa là: ta hãy TIN vào thánh danh Con của Người là Chúa Giêsu Kitô, và phải YÊU THƯƠNG nhau như Người đã dạy". Và chỉ khi sống giới răn của Người, nghĩa là lãnh nhận ĐỨC TIN và thể hiện đức tin ấy bằng TÌNH YÊU, ta mới được một điều quí giá là: "ta ở trong Thiên Chúa và Người ở trong ta". Nhưng nói cho cùng, đức tin và tình yêu chỉ là hai cách diễn tả của một khuôn mặt là chính đời sống của người tín hữu mà thôi. Đức tin thôi thúc ta sống đời sống yêu thương với mọi anh em xung quanh ta. Còn đời sống yêu thương chính là sự biểu lộ ra bên ngoài của một đức tin mạnh mẽ, một tâm hồn phó thác lớn lao. Không chỉ đề cập đến tình yêu của ta đối với anh em, đối với thánh Gioan, tình yêu ấy phải rõ ràng và cụ thể: "Chúng ta đừng yêu bằng lời nói và miệng lưỡi, nhưng bằng việc làm và sự chân thật".

Bởi thế bạn và tôi chỉ có thể là những cành nho biết sinh hoa trái khi cả bạn lẫn tôi biết sống hữu hiệu, để nhờ chính cuộc sống ấy, có thể làm biến đổi môi trường chung quanh, tạo dựng hạnh phúc cho người khác. Điều mà ta có thể làm ngay tức khắc đó là hãy trung thành, hãy tận tụy, hãy yêu quí, hãy ra sức sống hết mình với giây phút hiện tại Chúa ban, để bằng tất cả nỗ lực và chú tâm vào việc làm lương thiện hiện tại này, bạn và tôi đã tạo cho đời, và cho chính mình nữa, biết bao nhiêu hạnh phúc, biết bao nhiêu nụ cười bình an. Bằng cách ấy, bạn và tôi trở thành những cành nho tốt biết sinh hoa trái, biết làm sáng danh chính Cây Nho Thật là Chúa Giêsu Kitô, Chúa chúng ta.

Ước mong tất cả chúng ta luôn là những cành nho tốt tươi biết gắn chặt đời mình với thân nho là chính Chúa Kitô, nhờ đó, dù chỉ là một cành nho mang thân phận con người mong manh, ta sẽ làm cho đời mình sinh nhiều hoa trái, nhiều kết quả tốt đẹp cho Giáo Hội và cho mọi người quanh ta.

60. Cây nho.

Có một bộ phim mang tựa đề "Shadow of the Hawk, Bóng Con Ưng". Trong đó, có một cặp vợ chồng trẻ và một người Da Đỏ dẫn đường lên núi chạy trốn đám người dữ.

Tại một nơi, người đàn bà bị vấp ngã và nói, "Tôi không thể cất thêm một bước nào nữa."

Người đàn ông đỡ vợ đứng dậy và nói, "Thế nhưng, em ơi, chúng ta phải tiến tới. Chúng ta không còn đường lựa chọn nữa!" Cô vợ lắc đầu đáp, "Em không thể đi nổi nữa! Em không thể đi nổi nữa!"

Sau đấy, người Da Đỏ chỉ đường nói với người đàn ông, "Hãy ôm bà sát vào lòng ông. Hãy để sức mạnh và lòng can đảm của ông truyền sang bà ấy."

Người đàn ông làm như vậy, và chỉ trong vài phút ngắn ngủi, người đàn bà mỉm cười và nói, "Giờ đây, em đã đi được rồi! Giờ đây, em đã đi lại được rồi!"

Đó cũng chính là điều mà Chúa Giêsu muốn thực thi cho mỗi người chúng ta. Ngài muốn chia sẻ với ta không chỉ có sức mạnh của chính Ngài và lòng can đảm, nhưng còn cả mạng sống của Ngài nữa.

Chúa Giêsu nói rằng: "Ta là cây nho mới, cây nho chân thật, mà Thiên Chúa đã vun trồng trong vườn nho Do Thái. Nếu các ngươi liên kết với Ta, các ngươi sẽ sinh hoa trái mà Thiên Chúa có ý muốn các ngươi sinh sản, khi Ngài tuyển chọn các ngươi làm dân riêng của Ngài."

Vậy Chúa Giêsu muốn nói gì với chúng ta trong thời đại này qua đoạn văn trên? Ngài nói rằng: "Nếu các ngươi trở nên những người mà Thiên Chúa có ý cho các ngươi trở thành, các ngươi phải liên kết với Ta. Nếu các ngươi không liên kết với Ta, thì sẽ không còn niềm hy vọng trong các ngươi nữa. Cuộc sống của các người sẽ kết thúc cách bi thảm."

Liên kết với Ngài, chúng ta có thể làm được mọi sự. Xa cách Ngài, chúng ta không làm được gì cả.

Và như thế, bài Phúc Âm hôm nay dạy chúng ta hai điểm quan trọng: Trước tiên, nó dạy chúng ta rằng Chúa Giêsu chính là cây nho mới và chân thật mà Thiên Chúa vun trồng trong vườn nho Do Thái. Kế đến, nó dạy cho chúng ta biết chỉ khi nào có sự kết hiệp với Chúa Giêsu, thì chúng ta mới có thể sinh hoa trái và trưởng thành nên những người mà Thiên Chúa đã tạo dựng chúng ta trở thành.

Kết hiệp với Chúa Giêsu chúng ta có thể làm được mọi sự. Xa lìa Ngài chúng ta không thể làm gì được.

61. Thầy là cây nho thật - Lm Jude Sicilano.

Với dân tộc Do thái, hình ảnh vườn nho, cây nho mà Thiên Chúa vừa là người canh tác, vừa là ông chủ rất phổ thông và gần gũi. Đó là hình ảnh Kinh thánh Cựu ước áp dụng cho Israel mà mọi người phải đọc, phải học và suy gẫm. Như thế trong bài đọc Phúc âm hôm nay Chúa Giêsu tự so sánh mình với cây nho Thiên Chúa trồng và các môn đệ là ngành không có gì lạ lẫm, mới mẻ. Trái lại rất dễ hiểu, ngang tầm trí khôn mọi người. Lập vườn trồng nho là nghề sinh sống của một phận không nhỏ trong dân gian Do thái. Điều Chúa Giêsu muốn nhấn mạnh hôm nay là Ngài đồng hoá mình với cây nho. Sức sống của nó và các cành đều đến từ Thiên Chúa. Ngài không nói về tương lai, hoặc cuộc đời sau cái chết khi nhân loại sống mật thiết với Thiên Chúa, mà chính ngay cuộc đời này. Bởi lẽ Ngài dùng thì hiện tại. Nghĩa là ngay lúc này các môn đệ và chúng ta phải kết hợp với Ngài bằng sự sống hữu cơ như cành với cây và cố gắng hết sức duy trì sức sống đó: “Khi ấy Đức Giêsu nói với các môn đệ rằng: Thầy là cây nho thật, và Cha Thầy là người trồng nho. Cành nào gắn liền với Thầy mà không sinh hoa kết trái thì Người chặt đi, còn cành nào sinh hoa kết trái, thì Người cắt tỉa cho nó sinh nhiều hoa trái hơn.”

Điểm lưu ý thứ nhất trong đoạn Tin mừng là Chúa Giêsu không tách biệt, không loại trừ ai. Tất cả đều được mời gọi vào cuộc sống của Ngài, chẳng cần quốc tịch, màu da, tiếng nói, tầng lớp nào! Chẳng cần giầu nghèo, sang hèn, thông minh hay ngu tối, khẻo mạnh hay yếu đau, tài giỏi hay đần độn, triệu phú hay ăn mày, tu sĩ hay giáo dân. Chỉ cần điều duy nhất: Tình yêu. Cuộc sống mỗi người sẽ minh chứng cho tình yêu đó, nếu như họ thực sự đã tháp nhập vào thân thể Chúa Kitô. Trong bài đọc 2, thánh Gioan tóm tắt: “Chúng ta phải tin vào danh Đức Giêsu Kitô, Con của Thiên Chúa và phải yêu thương nhau, theo điều răn Người đã ban cho chúng ta.” Nghĩa là chẳng cần căn cước nào khác, chẳng cần quần áo đẹp, đồng phục, huy hiệu, cờ xí, chẳng cần băng đeo tay, đoàn thể, trong cộng đồng mới mẻ của Chúa Giêsu. Yêu thương nhau là dấu chỉ duy nhất chứng tỏ chúng ta thuộc về cây nho và ở lại trong sức sống của nó. Yêu thương không loại trừ. Yêu thương hết mọi thành phần trong xã hội nhân loại, chứ không phải chỉ những thân thuộc của mình. Yêu thương cả đến những kẻ thù, người vô đạo hay dửng dưng tôn giáo. Hơn nữa, khi còn ở trần gian Chúa Giêsu tìm đến những kẻ chẳng được xã hội chấp nhận, chẳng được yêu mến, thì đó cũng là đối tượng đặc biệt của những người theo Chúa hiện nay. Sức sống của cây nho lưu thông trong khắp các chi thể. Cành nào ngăn cản, tức khắc bị héo khô. Tín hữu nào mang não trạng loại trừ, tức khắc không còn là môn đệ của Chúa Kitô nữa!

Điểm thứ hai. Chúa Giêsu không xưng mình là gốc hay rễ nho. Nếu Ngài ví như thế, chẳng hoá ra những cành lá gần gốc rễ có thể tự coi quan trọng hơn kẻ khác, vì được ở gần nguồn sống. Họ có thể hãnh diện về vị trí của mình, đòi hỏi những đặc quyền đặc lợi (như nhiều vị trong Giáo hội ngày nay). Họ sẽ độc quyền điều khiển dòng chảy của nhựa cây nho, ban cho người này kẻ khác những ưu đãi. Hậu quả là sẽ có môn đệ hạng nhất, hạng hai, ba, bốn và rốt cùng! Sẽ có những tín hữu sang trọng và những tín hữu thấp hèn. Chúa Giêsu không gọi mình là gốc nho, mà đơn giản là “cây nho”. Cho nên, chẳng ai có thể cậy mình hơn kẻ khác, hoặc tự hào về địa vị trong Giáo hội. Điều cần quan tâm là mang nhiều hoặc ít hoa trái. Vì đã được nối kết vào cây nho, cho nên trách nhiệm là phải sinh hoa kết trái. Nhờ bí tích thánh tẩy, các tín hữu đã nên một với Đức Ki-tô, sức sống của Ngài lan toả tới hết mọi chi thể, thì không ai được miễn trừ mang nhiều hoa trái. Tuy nhiên thực tế có khi ngược lại, vô sinh, cằn cỗi, héo hon.

Điểm thứ ba, điều kiện để mang nhiều hoa trái là “tỉa sạch”. Có lần trong Phúc âm Gioan, Chúa Giêsu tuyên bố Ngài là nguồn nước hằng sống, lần khác, Ngài là bánh bởi trời ban sự sống cho nhân loại. Bài huấn dụ hôm nay ở trong bối cảnh bữa Tiệc ly, Ngài nói với các môn đệ Ngài là cây nho thực. Các tác giả ban dịch thuật Thánh kinh Anchor (The Anchor Bible) chú giải: dấu chỉ biểu tượng của lòng tin vào Chúa Giêsu là ăn bánh trường sinh và uống nước hằng sống. Các tín hữu tiên khởi khi nghe huấn dụ này thì nghĩ ngay đến nghi lễ bẻ bánh: Hoa trái của cây nho ban sự sống. Kinh tạ ơn cổ nhất của bí tích Thánh Thể đọc rằng: “Lạy Cha, chúng con cảm tạ Cha vì tôi tớ của Cha, cây nho nhà Đavit thánh thiện mà Cha đã mặc khải cho chúng con trong Đức Giêsu Kitô, tôi trung của Cha”. Trường hợp khác Phúc âm Gioan nói đến hoa trái là ở đoạn 12,4: hạt lúa mì rơi xuống đất phải thối đi mới sinh nhiều hoa quả. Thối đi theo Phúc âm Gioan là chết. Như vậy hoa quả chỉ phát sinh qua đau khổ và sự chết. Nói cách khác “tỉa sạch”. Cho nên, chúng ta phải sống dấn thân để dính liền với cây nho hầu mang nhiều hoa trái. Nhiều lần Chúa Giêsu đã cho chúng ta thấy điều ấy. Tình yêu đòi hỏi hy sinh và ngay cả sự chết. Sống nhung lụa không thể thực hiện được điều Chúa chỉ dạy, có chăng chỉ là môi miệng. Mùa này, nhất là trong thánh lễ này, chúng ta đang cử hành sự chết và sống lại của Chúa Giêsu. Khi rước lễ chúng ta sẽ nhận được sự sống của cây nho để có khả năng hy sinh trong cuộc sống thường nhật. Tự nhận là thành viên của cộng đoàn theo Chúa Kitô không đủ. Phải chứng tỏ bằng việc làm, phản ánh sức sống của cây nho trong cuộc đời mình. Hằng ngày qua bí Thánh Thể chúng ta nhận được ý chí và nghị lực để sống tình yêu “tỉa sạch” như Chúa Giêsu đã sống.

Bài đọc 1 cho chúng ta hay lúc đầu các môn đệ nghi ngại không dám chấp nhận Phaolô. Những điều họ biết về ông khiến họ sợ hãi. Ông đã mạnh tay bách hại các tín đồ, đồng tình với cái chết của Stephanô. Nhưng Barnaba đứng ra bênh vực cho ông, nói với các Tông đồ rằng Phaolô đã thực sự được nhìn thấy Chúa và đã mạnh dạn đến ương ngạnh rao giảng danh Chúa Giêsu. Phần Phaolô, ông đã minh chứng được ở Giêrusalem những điều ông đã làm ở các giáo đoàn khác trong miền cận đông. Đó là dạn dĩ rao giảng danh thánh Giêsu. Ông đã thực sự hối cải và đã tháp nhập vào cây nho thật của Thiên Chúa. Cuộc đời ông đã thay đổi hẳn và mang nhiều hoa quả tốt đẹp. Cái giá đương nhiên ông phải trả là chính sự sống mình, như Chúa Giêsu đã cam chịu trước ông. Cho nên chúng ta không thể từ chối cuộc đời Phaolô chỉ có thể sinh hoa trái khi tháp thập vào cây nho. Nhựa sống của cây nho đã chảy tràn sang Phaolô. Người tín hữu muốn sống có hiệu quả không thể làm khác hơn Phaolô. Ngoài ra là thất bại.

Trong tiến trình mang hoa kết trái, chúng ta luôn cần đến việc tỉa sạch. Lý do vì những thói hư tật xấu của con người cũ. Con người hoang dã của bản tính hư hỏng: Ghen tương, thù hận, thành kiến, tự tôn, kiêu ngạo, gian dối, lừa đảo, buông thả, trác táng, vô luân, ích kỷ… Những thói xấu đó làm tắc nghẽn dòng chảy tự do của sức sống Chúa Giêsu trong các linh hồn. Cho nên công việc tẩy sạch là cần thiết và bắt buộc. Cây nho không tỉa cành, chẳng bao giờ đâm bông kết trái. Do đó, đến mùa, người làm vườn phải tỉa sạch các gốc nho quí giá. Người tín hữu cũng vậy, luôn phải sửa mình ngõ hầu có thể phát triển trên con đường thiêng liêng. Ngay trong lòng Giáo hội cũng cần có việc “tỉa sạch”: Phân chia bè phái, cãi cọ thần học, giáo lý, nghi thức, chữ đỏ, tự ái cục bộ. Đúng ra trong Giáo hội Chúa Kitô không có cấp bậc quyền bính, mà chỉ có phục vụ. “Ai muốn làm lớn trong anh em thì hãy làm đầy tớ mọi người”. Lời Chúa vang vọng khắp các thế kỷ, nhưng cũng khắp các thời đại, luôn có chia rẽ, tranh giành, trù dập… Sức sống của Chúa Giêsu do Thánh Thần điều hành chứ không phải loài người. Nó mang thiên hình vạn trạng khác nhau, chứ không đơn điệu. Không người nào được phép cho mình ưu tiên trong Chúa Giêsu!

Cứ nhìn vào đời sống Giáo hội tiên khởi tức khắc chúng ta nhận thấy sự thật. Ơn Chúa Phục Sinh thúc đẩy họ bung ra. Bão táp không ngăn cản nổi, trái lại còn giúp Giáo hội gieo rắc hạt giống khắp nơi. Họ luôn một lòng một ý, chăm lo cầu nguyện, nghe giáo lý các Tông đồ. Nhưng khi có tranh giành quyền bính, là bắt đầu có chia rẽ bè phái. Sự chi rẽ lớn mạnh khi tranh cãi thần quyền giáo lý trở nên sôi nổi. Cho nên tiến trình tỉa sạch là cần thiết. Đúng lý, sức sống của ơn Chúa Phục Sinh giống như cây nho âm thầm lan rộng, chẳng cần võ khí, không cần tên lửa, máy bay, tầu chiến, xe tăng giúp đỡ. Nó tự lớn mạnh và toả lan. Khi gươm giáo được sử dụng thì liền có những hậu quả thảm khốc. Danh Thiên Chúa bị chế nhạo ngay trong hàng ngũ các đạo binh Thánh giá. Cờ lệnh, thập tự trên các khiên mộc trở nên dấu hiệu báng bổ Cây Nho đích thật và dịu dàng. Chúng là những cành nho khô, cần được cắt bỏ. Tác giả Luca trong bài đọc 1 gọi Phaolô bằng tên cũ Saulô, cái tên đã làm cho các tín hữu run sợ, thì bây giờ ông đã được tỉa sạch nhờ xem thấy Chúa và nghe Lời Ngài trên đường đi Đamát, ông can đảm rao giảng Danh Chúa Giêsu bằng lời nói và hành động yêu thương của mình. Ông đã thực sự liên kết với sức sống của cây nho.

Tóm lại, đòi hỏi “tỉa sạch” của Tin mừng hôm nay quả hợp lý, quan trọng và tuyệt vời. Nó cần thiết cho mỗi linh hồn, mỗi cộng đoàn tín hữu, tu trì và toàn thể Giáo hội để tiến triển trên con đường nên thánh. Không có “tỉa sạch” thì mọi chương trình, mọi dự phóng đều vô ích. Bởi sự sống cây nho còn bị ngăn cản thì làm sao sinh hoa kết trái? Dương dương tự đắc không phải là thái độ của người theo Chúa Giêsu. Ngược lại, suy gẫm và sửa mình là công việc thường xuyên để khai thông nhựa sống cho tâm hồn, từ đó mới đưa đến mục tiêu. Bí tích thánh thể là phương tiện hiệu quả kết hợp chúng ta với Chúa Giêsu. Hãy đến ăn, uống bánh bởi trời và nước hằng sống, ngõ hầu tăng cường quyết tâm ở lại trong Cây Nho đích thực. Amen. Alleluia.

62. Thầy là cây nho các con là cành

(Suy niệm của Lm. Thu Băng, CMC)

Bài đọc thứ nhất của sách Tông Đồ Công Vụ thuật lại việc thánh Phaolô được Chúa Giêsu kêu gọi trở lại với Giáo Hội trên con đường đi Emmau để bách hại đạo Chúa. Chúa Giêsu đã biến cành cây (Phaolô) cho hợp với thân cây (Chúa Giêsu) thì sẽ biến thành cây sinh nhiều hoa trái. Từ con người phản nghịch trở thành con người của ơn thánh. Từ con người ghét đạo trở thành con người nhiệt thành rao giảng Tin Mừng.

Tại Phi Châu, có ông già vào thăm cha, thấy trong nhà cha có cây đèn đốt ngược (Bóng điện). Ông xin cha một cái. Cha cho ông cái bóng điện hư. Đưa về ông cột dây vào rồi treo lên trần nhà. Không thấy bóng sáng như ở nhà cha. Ông hỏi cha, cha cho biết: Nếu muốn bóng sáng thì phải có điện chuyển qua dây vào bóng đèn mới sáng được. Cũng như ông muốn là người có đạo, sống sốt sáng là nhờ có ơn Chúa thông qua ông khi chịu phép Rửa tội, ông mới trở nên người Công Giáo, mới sống đạo, mới biết Chúa, mới được đầy sống sáng trong đức tin.

Muốn cho sinh hoa kết trái, cành nho phải hợp với thân cây nho, thân cây truyền sức sống bổ dưỡng để cành sinh hoa kết quả được. Về mặt tinh thần cũng vậy, muốn có sự sống là Chúa Kitô, phải hiệp thông với Chúa là nguồn, bằng cách năng chịu các Phép Bí Tích, năng đọc Sách Thánh, năng lãnh nhận lời hằng sống, năng xem lễ và rước Mình Máu Thánh Chúa. Cũng như tấm bánh miến, phải do hàng trăm hạt lúa miến kết hợp lại, biến thành Mình Thánh Chúa. Cũng như giọt rượu nho do trăm ngàn trái nho ép thành chất rượu lại phải được truyền biến thành Máu Thánh Chúa.

Đừng như cây bầu, cây bí có nhánh lá xum xuê, có nhánh bị sâu đục chui vào thân, bề ngoài lành lặn nhưng bên trong sâu ăn làm dây leo bị khô héo. Giáo Hội là nhóm người tụ họp với nhau để cử hành các Bí Tích, có Chúa ở giữa. Giáo Hội cũng là nhóm người tụ họp nhau để cầu nguyện " Ở đâu có hai ba người tụ họp mà cầu nguyện thì Chúa ở giữa". Giáo Hội cũng là nhóm người hợp nhau để làm việc bác ái, việc thiện "Ai làm cho anh em tức là làm cho chính Chúa".

Lạy Chúa, xin giúp chúng con luôn kết hợp với Ngài, bằng cách tụ họp nhau nhân danh Ngài, bằng cách lắng nghe lời Ngài, bằng cách chia sẻ Mình và Máu Ngài mỗi khi có thể, để chúng con liên kết với Ngài là thân cây nho, hầu chúng con được lãnh nhận hoa trái dồi dào.

63. Cây nho thật – Lm. FX. Vũ Phan Long

1.- Ngữ cảnh

Các chương 15 và 16 không ăn khớp với ngữ cảnh, bởi vì làm thế nào có thể liên kết chúng với câu cuối cùng của ch. 14: “Nào đứng dậy! Ta đi khỏi đây!”? Nhiều nhà chú giải cho rằng sau khi đã rời bàn ăn, Đức Giêsu lại tiếp tục trò chuyện với các môn đệ trong Nhà Tiệc Ly hoặc trong một phòng kế cận (Maldonat, Schanz, Knabenbauer, Calmes, Tillman). Nhưng ngưới ta không biện minh được là làm thế nào, sau một hiệu lệnh ra đi quá rõ như thế, mà lại còn có một cuộc trò chuyện khá dài (86 câu). Do đó, có những học giả khác nói rằng Đức Giêsu vừa đi vừa nói chuyện (Godet, Fillion, Wescott, Swete). Tuy nhiên, giả thiết này chỉ hợp lý nếu ở miền quê, chứ không phải trong những con phố nhỏ hẹp như trong thành Giêrusalem, mà người ta phải đi qua trước khi đến thung lũng Kítrôn. Đã thế, người ta chỉ đến đó vào đầu ch. 18!

Hai giả thuyết này cũng như giả thuyết về một bố cục khác cho các ch. 13­17 đều không đầy đủ và không được biện minh bởi truyền thống các thủ bản. Hợp lý nhất là giả thuyết cho rằng các ch. 15 và 16 là một phần do chính tác giả thêm vào sau (Lepin, Durand, Lagrange, Lebreton, Huby). Điều này hợp lý cả về nguyên tắc cả về thực tế: vì tác giả kể lại các kỷ niệm đã xa rồi trong thời gian, ngài cứ viết rồi lại bổ sung; do đó, bản văn có nhiều tầng soạn thảo.

Để hỗ trợ cho nhận định này, chúng ta ghi nhận rằng các ch. 15 và 16 trình bày ba đề tài chính: sự kết hợp của các môn đệ với Đức Giêsu và với nhau dưới hình ảnh cây nho (15,1-17); sự thù ghét của thế gian đối với các môn đệ và loan báo những bách hại (15,18­16,4a); Đức Giêsu ra đi và ban các lời hứa cho thời gian Người vắng mặt (16,4b-33). Phần cuối cùng này có một đối tượng giống hệt ch. 14. Như vậy, đây là một bổ túc cho các kỷ niệm đã được bài diễn từ ghi lại.

Về phân đoạn 15,1-17 cũng thế. Nếu giáo lý về sự hiệp nhất của Chúa Cha với Chúa Con không triển khai rõ bằng trong ch. 14, thì đề tài sự kết hợp của Đức Giêsu với các môn đệ, được triển khai bằng những từ ngữ rất sống động, và màu sắc Thánh Thể do sự lặp lại liên tục các từ ngữ như karpos, “trái” (8 lần), agapê, “tình yêu” (4 lần), mênô, “ở lại” theo nghĩa thần bí (11 lần), phải được liên kết với bài Diễn từ Thánh Thể (6,27-56), dường như cho thấy rằng bản văn có lẽ đã được nói trước ch. 14, nhưng trong quan hệ chặt chẽ với việc thiết lập Bí Tích Thánh Thể.

Còn khối 15,18­16,4a, ngay ở đểm nói về vai trò của Đấng Bảo Trợ (15,26), tương ứng với lời loan báo các bách hại của Bài Diễn từ cánh chung theo các TMNL (Mt 24,1-23 //) và chứa những lời thuộc về các hoàn cảnh khác. Hẳn là tác giả TM IV đã thêm các lời đó vào bài diễn từ sau Tiệc Ly để làm trọn phần giáo huấn các môn đệ, giống như Mt đã gom vào Bài Giảng trên núi những giáo huấn khác nhau của Đức Giêsu liên hệ đến luật sống Kitô hữu (Guillemette).

2.- Bố cục

Bản văn đầy đủ là 15,1-17. Ta có thể xác định được ranh giới các phân đoạn (15,1-8.9-11.12-17) nhờ các câu “đóng khung” (“Cha Thầy”: 15,1.8; “sinh hoa trái”: 15,2.8; “nhiều”: 15,2.8; “điều răn/truyền dạy”: 15,12.17; “để anh em thương yêu nhau”: 15,12.17).

Riêng phân đoạn có bố cục đồng tâm như sau:

A = 1-2

B = 3-4a

C = 4bcd

D = 5

C’= 6

B’= 7

A’= 8

3.- Vài điểm chú giải

- người trồng nho (1): Dịch sát geôrgos là người đào xới đất đai, người làm vườn.

- chặt đi … cắt tỉa (2): Trong tiếng Hy Lạp, có một kiểu chơi chữ ở đây do hai động từ có cùng âm điệu (paranomasia): airein (chặt) và kathairein (tỉa). Tuy hai động từ được dùng ở đây cho việc chăm sóc cây nho, dường như airein với nghĩa là “lấy đi, mang đi (= giết) và kathairein với nghĩa là “thanh luyện” được chọn ở đây không phải vì phù hợp với việc trồng nho, nhưng vì phù hợp cho những con người, đó là Đức Giêsu và các môn đệ.

- cắt tỉa … được thanh sạch (2-3): Ở đây cũng có một kiểu chơi chữ giữa katharei, “Người cắt tỉa” và katharoi, “được thanh sạch”.

- lời (3): Đây là toàn thể giáo huấn của Đức Giêsu (x. Ga 5,38; 1 Ga 2,24). Chính giáo huấn của Người, một khi được lắng nghe và đón nhận, làm cho các môn đệ nên thanh sạch. Chính lòng tin gắn bó với lời giáo huấn của Đức Giêsu đã liên kết họ với cây nho và làm cho họ nên thanh sạch.

- ở lại (4): Động từ “ở lại” (menô) là động từ chính yếu của ch. 15 và của cả TM IV. “Ở lại” có nghĩa là bám chắc nhưng năng động vào những gì đã được ban cho trong quá khứ, nắm lấy nó trong hiện tại và nhìn tới tương lai theo chiều hướng của nó. Có thể theo nghĩa này mà hiểu các câu nói về người tín hữu phải “ở lại” trong lời (8,31), trong tình yêu (15,9-10), trong ánh sáng (1 Ga 2,10), trong Thiên Chúa (1 Ga 4,13-16). Còn với Thiên Chúa hoặc với Đức Giêsu, “ở lại” có nghĩa là bền bỉ ban ơn cứu độ cho các tín hữu (x. 1 Ga 2,27; 3,9.15; 4,12-15). Do trung thành, người tín hữu gắn bó cuộc đời với Đức Giêsu Kitô và thấy rằng nơi Người, Thiên Chúa ban ơn cứu độ cho loài người mãi mãi. Sự trung thành này cũng hàm ý một sự tương giao năng động và sự hiểu biết tiệm tiến.

4.- Ý nghĩa của bản văn

Cho tới đây, trong bài Diễn từ cáo biệt, Đức Giêsu đã đặc biệt cho thấy là Người không để các môn đệ phải cô đơn và đã nói những gì họ phải làm để ở lại kết hợp với Người theo nhiều cách. Bây giờ Người lưu ý họ về sự kiện là, sau khi Người đã được nâng lên, họ sẽ phải mang hoa trái, sẽ phải có một nhiệm vụ truyền giáo. Người cho họ biết họ cần gì để chu toàn được nhiệm vụ này.

Cấu trúc của bản văn 15,1-8 với trung tâm là a. 5 (D): “Thầy là cây nho, anh em là cành. Ai ở lại trong Thầy và Thầy ở lại trong người ấy, thì người ấy sinh nhiều hoa trái, vì không có Thầy, anh em chẳng làm gì được”. Bản văn nêu bật đề tài trung tâm là nhu cầu hiệp nhất giữa Đức Giêsu và các môn đệ để sinh nhiều hoa trái. Quả thật Dụ ngôn Cây nho thật tập trung vào việc mang hoa trái (15,2.4.5.8.16). Chỉ có trong hai đoạn khác, Đức Giêsu mới cũng nói đến hoa trái, đó là trong những đối thoại với các môn đệ. Khi Người nhấn mạnh trên sự kiện là được người Samari đón tiếp và nhận biết, Người đã nói với các môn đệ: “Ai gặt thì lãnh tiền công và thu hoa lợi (= trái) để được sống muôn đời […]. Thầy sai anh em đi gặt những gì chính anh em đã không phải vất vả làm ra” (4,36.38). Khi lần đầu tiên một vài người Hy-lạp đến tìm Người, Người đã giải thích cho các môn đệ: “Nếu hạt lúa gieo vào lòng đất mà không chết đi, thì nó vẫn trơ trọi một mình; còn nếu chết đi, nó mới sinh được nhiều hạt khác” (12,24; x. 15,5.8). Trong cả hai trường hợp, bản văn nhắm đến sự kiện là cộng đoàn những người tin vào Đức Giêsu tăng trưởng và đi xa hơn vòng các môn đệ hiện thời. Đức Giêsu là hạt lúa chết đi để sinh nhiều hoa trái. Nhưng Đức Giêsu cũng là cây nho mà các cành phải mang những trái tốt tươi. Trong dụ ngôn đầu, Người nói đến tầm quan trọng của cái chết của Người để lôi kéo các tín hữu đến với Người (x. 12,32); trong dụ ngôn thứ hai, Người cho thấy hoa trái của các môn đệ Người hệ tại điều gì.

Nói rằng bản văn nhấn mạnh trên việc “mang hoa trái”, chúng ta thấy điều này qua ba lần lặp lại cụm từ “nhiều hoa trái” (karpon pleiona / polyn pherein) ở đầu (c. 2), ở giữa (c. 5) và ở cuối (c. 8), tức là ở yếu tố đầu, yếu tố trung tâm và yếu tố cuối của cấu trúc đồng tâm (x. cả “sinh [mang] hoa trái” ở cc. 2ab.4b). Để sinh hoa trái, cần phải kết hợp (mênô) với Đức Giêsu: điều này được khẳng định thật rõ ràng bằng hai cách: cách tích cực (“ở lại trong Thầy, như Thầy ở lại trong anh em”: c. 4a; “ai ở lại trong Thầy và Thầy ở lại trong người ấy”: c. 5b; “nếu anh em ở lại trong Thầy và lời Thầy ở lại trong anh em”: c. 7ab) và cách tiêu cực (“nếu không ở lại [gắn liền] với cây nho, anh em cũng thế, nếu không ở lại trong Thầy”: c. 4cd; “ai không ở lại trong Thầy”: c. 6a). Hệ luận của việc không ở lại trong Đức Giêsu-cây nho, đó là cành ấy không sinh hoa trái (c. 4bc) và sẽ bị chặt đi (c. 2a), bị quăng ra ngoài và bị đốt đi (c. 6bcde). Trong khi các cành không sinh hoa trái thì bị cắt đi (airei: c. 2a), các cành mang hoa trái được Chúa Cha là người trồng nho (geôrgos) cắt tỉa (katharei: c. 2b) nhờ lời của Ngài (logos: c. 3b) mà Đức Giêsu đã nói ra. Trong thực tế, chính là lời hoặc mạc khải của Đức Giêsu đã thanh luyện các môn đệ (c. 3; x. 13,10). Sự hiện diện thường trực hoặc sự ở lại (menein) của lời Người (ta rhêmata) trong các môn đệ là một điều kiện để cho lời cầu nguyện của họ được nhận (c. 7) bởi vì chính mạc khải của Đức Giêsu đã được đón vào trong tim các môn đệ, làm cho con tim họ đồng thanh tương ứng với con tim của Đức Giêsu và của Chúa Cha, khiến cho lời thỉnh cầu của họ sẽ phù hợp với ý muốn của Chúa Cha. Các môn đệ ấy, giống như các cành khỏe mạnh thường xuyên hút được nhựa sống từ cây nho, sẽ sản sinh hoa trái dồi dào và tôn vinh Chúa Cha (c. 8), là người trồng nho (c. 1).

+ Kết luận

Như thế, hình ảnh cây nho và các cành nho cho thấy sự ở lại thâm sâu và sự hiệp thông thường trực giữa Đức Giêsu và các môn đệ chân thật của Người, đồng thời nêu bật dây liên kết bên trong bằng việc mang hoa trái. Giống như cành nho, vì liên kết với cây nho, được thông dự vào sự sống của cây nho, người tín hữu, nhờ gắn bó với Đức Kitô, được thông dự vào sự sống chân thật, là sự sống của chính Thiên Chúa. Tuy nhiên, sự thông dự này bó buộc họ phải sống và hành động theo nếp sống mới đã được Đức Giêsu mạc khải cho biết.

5.- Gợi ý suy niệm

1. Đoạn văn này trích từ bài Diễn từ thứ hai của Bữa Tiệc Ly. Muốn đọc và nhận được các ánh sáng phong phú, nên đăt bản văn vào trong bầu khí của cử hành Thánh Thể là trung tâm của Bữa Tiệc Ly. Lời chúc phúc và thánh hiến rượu nhắc đến ẩn dụ cây nho. Cựu Ước đã dùng hình ảnh cây nho mà ví Dân Thiên Chúa. Ở đây, Đức Giêsu muốn nói rằng Người thực hiện nơi bản thân Người toàn bộ sự tuyển chọn, sự ân cần và phương tiện cứu độ mà xưa kia được gán cho Dân Chúa. Tư tưởng chính của bản văn tập trung vào sự kết hợp ngay ở trần gian này giữa ki-tô hữu và Đức Kitô.

2. Bất cứ kết quả phong phú nào về truyền giáo của các môn đệ đều hoàn toàn tùy thuộc việc họ được liên kết với Đức Giêsu. Bất cứ toan tính nào nhắm đạt tới một kết quả mà lại không cần tới Người thì chỉ có thể thất bại. Không có Người, các môn đệ không thể làm gì được. Do đó, họ phải tìm cách ở trong thế liên kết với Người ngày càng chặt chẽ và vững chắc hơn. Sự cần thiết này càng lớn do chỗ chính Thiên Chúa quan tâm đến việc họ mang hoa trái và sẽ đối xử với họ tương ứng theo đó (c. 2).

3. Tất cả tùy thuộc sự kết hợp của các môn đệ với Đức Giêsu. Làm thế nào để họ có thể trở thành những cành nho cứ lớn lên mà vẫn liên kết với cây và được phong phú nhờ dòng nhựa của cây? Các môn đệ ở lại trong Đức Giêsu nếu các lời của Người ở lại trong họ (c. 7) và nếu họ tuân giữ các giới răn của Người (15,10). Tất cả phát xuất từ Đức Giêsu: các lời và các giới răn phát xuất từ Người. Nhiệm vụ của các môn đệ là đón nhận cách đúng đắn sáng kiến này của Đức Giêsu. Như thế, họ được liên kết với Người và sẽ có thể sinh hoa trái.

4. Trong cách Thiên Chúa hướng dẫn người tín hữu chân thành, mọi sự được quy hướng đến chỗ sinh hoa kết trái, như là dấu chứng tỏ người ấy đã đạt được mục tiêu của đời mình. Khi sống trong Đức Kitô, người ki-tô hữu được nuôi dưỡng bằng giáo huấn, gương sáng, Lời, ân sủng bên trong, Thánh Thể của Người. Tuy nhiên, có khi do hứng khởi vì những ý tưởng, những dự phóng, hoặc có khi chỉ là do thiếu sáng suốt, do trí tuệ yếu kém, do ý chí yếu đuối, v.v., người tín hữu lạc vào một sai lầm hay rơi vào một thất trung nào đó. Chính khi đó, vì nhắm tới hoa trái, Chúa “cắt tỉa” linh hồn và con tim con người ấy, thanh luyện người ấy, xén đi những gì đang chiếm các năng lực của người ấy cách vô ích. Khi đó, chắc chắn có đau đớn. Nhưng làm sao tránh khỏi hy sinh, khi muốn bước theo Đức Kitô và ở lại với Người? Nếu đôi khi Chúa Cha dường như cắt xén vào xác thịt chúng ta, trong linh hồn chúng ta, chúng ta hãy cứ nuôi dưỡng mình thêm bằng dòng nhựa của Đức Kitô và giữ vững can đảm vì nhìn tới các hoa quả đầy hứa hẹn.

5. Cứ tiếp tục suy tư từ bài dụ ngôn Cây nho thật, chúng ta biết rằng cây nho sinh trái ở cành. Các cành không có đó để trang điểm cho cây nho. Chính các cành sai trái chứng tỏ sức khỏe và sức sống của cây nho. Nhưng “sinh nhiều trái” không phải là kết quả của một nỗ lực của con người; đó là kết quả của niềm tin sinh động đặt nơi Đức Giêsu. Tuy nhiên, toàn thể tiến trình lại là công việc của người trồng nho, là Chúa Cha.

64. Chú giải của Noel Quesson.

Thầy là...

Như Chúa nhật trước, chúng ta sẽ nghe Chúa Giêsu nói Người là ai. Chúng ta chú tâm lắng nghe Chúa Giêsu bắt đầu mạc khải bằng những từ long trọng này: Con người, dân thành Nagiarét, con của Maria... dám dùng tên Chúa "Ta là Đấng Hằng Hữu” để tỏ cho chúng ta biết Ngài là Đấng Tự Hữu.

Cây nho thật.

Đây là một kiểu nói vô cùng táo bạo đối với những thính giả đầu tiên của Chúa Giêsu. Trong toàn bộ Thánh Kinh hình ảnh "Cây nho" tượng trưng cho "dân Israel", bây giờ Chúa Giêsu coi như là một việc đương nhiên, Người tự cho phép mình chiếm chỗ của "cả một dân tộc". Người áp dụng cho chính bản thân Người nhưng gì đã được nói cho Israel. Và Người dám nói rằng chính Người là cây nho đích thật. Cây nho kia chỉ là một phác họa, một chuẩn bị, một "hình ảnh". Dân Israel xưa chỉ là một sự chuẩn bị cho "dân Israel mới" là Giáo Hội, là chính Chúa Giêsu. Và không phải Chúa Giêsu chỉ đưa ra lời khẳng định đáng ngạc nhiên này. Một lần Người đã nói: Người là bánh "đích thực" của sự sống (Ga 6); đối với Maria, Người đã nói Người là Mục Tử "đích thật" (Ga 10) đối lại với những mục tử giả và những kẻ làm thuê.

Vậy thì một lần nữa, con người bình thường, xuất thân từ một làng quê nhỏ bé trong một tỉnh của đế quốc La Mã, con người không quan trọng đó sẽ chịu chết trong vài tuần nữa, bị xã hội loại trừ, bị các môn đệ phản bội và chối bỏ, bị đối thủ khinh khi chế nhạo, bị mọi người bỏ rơi, Con Người đó dám tự cho là trung tâm của thế giới và của lịch sử – Có đúng không? hay Người chỉ là một con người?

Và Cha Thầy là người trồng nho...

Cha của Người là ai? Người đang nói về ai thế? Chúng ta quá quen với những kiểu nói này. Thực ra những kiểu nói trên diễn tả một điều nào đó không bình thường nhưng là một cuộc cách mạng thực sự trong lịch sử những tương quan giữa con người và Thiên Chúa. Dường như Chúa Giêsu đã luôn luôn gọi Thiên Chúa là "Abba", từ ngữ Aramên để gọi "Cha”. Kiểu nói này không phải của một người đàn ông trưởng thành mà là của một con trẻ. Kiểu nói trìu mến mà thánh Têrêsa Lisieux đã diễn tả Thiên Chúa, “Cha tốt lành của con". Vào thời thượng cổ, trong nền văn chương của Do Thái nói về nghi lễ phụng vụ cũng như về đời sống cá nhân, người ta không tìm được một cách cầu nguyện dùng tiếng "Abba" để nói về Chúa. Vì thế lời nói khác thường và thân thiện này đã gây ra sự khó chịu và nên cớ vấp phạm đối với những người đồng thời của Chúa Giêsu, lời này thường được dùng trong tiếng Aramên bởi những cộng đồng tiên khởi dùng tiếng Hy Lạp (Mc 14,36; Mt 26,39; Lc 22,42; Ga 14,31; Rm 8,15; Gal 4,6).

Vâng, trong toàn bộ Kinh thánh "Người trồng nho" của Israel chính là Thiên Chúa, hình ảnh truyền thống này diễn tả tình yêu của Thiên Chúa đối với dân của người (Gr 2,4; Ed 15,2; Os 10,1; Tv 80,9).

Cành nào gắn liền với thầy mà không sinh hoa trái thì người cắt tỉa cho nó ra nhiều quả hơn.

Sự so sánh của người trồng nho rất thực tế: Mùa đông ông ta cắt bỏ trành khô và đốt, ông tỉa một phần để cô đọng nhựa làm cho sinh nhiều trái hơn. Một cây nho không được cắt tỉa chỉ sinh lá -Những người trồng nho nói rằng: Khi người ta cắt tỉa cây nho cây này "khóc". Trước khi vết cắt được lành, một số nhựa dồi dào chảy ra. Cũng vậy, gặp cơn thử thách lòng chúng ta cũng khóc khi bị đau khổ.

Người nào đã đi thăm một vườn nho vừa được cắt tỉa, sẽ ngạc nhiên về những cành nho bị "hy sinh" để cây nho cho "nhiều quả hơn". Nếu không biết, ta có thể phê bình người trồng nho "Tại sao lại có nhiều đau khổ như thế này trên thế giới". Thưa ông trồng nho, tại sao ông cắt bỏ nhiều cành thế? Tại sao ông làm cây chảy máu? Hãy đợi đến mùa thu hoạch lúc đó anh sẽ hiểu.

Và Chúa Giêsu, cây nho đích thật được Chúa Cha yêu mến đã bị "cắt tỉa" trước tiên. Oi sự cắt tỉa bi thảm thay! ôi; cây thập giá bên ngoài bị tàn phá, nhưng mang lại: "nhiều quả hơn".

Đó là hình ảnh công việc của Thiên Chúa trong Giáo Hội và trong chúng ta, Người tỉa, xén, thanh tẩy. Việc này gây đau khổ, nhưng đây là quy luật của cuộc sống, để cho mùa thu hoạch tốt đẹp hơn.

Nhưng anh em được thanh sạch rồi nhớ lời Thầy đã nói với anh em.

Đáng lẽ ra khi tỉa xén, người tín hữu phải lắng nghe lời Chúa để khám phá được sự phong phú của sự thanh tẩy này. Người nào chấp nhận bị tỉa xén theo gương Chúa Giêsu và kết hợp với Người, người ấy có thể tìm thấy ý nghĩa trong cơn thử thách của mình. “Hãy luôn luôn kết hợp với Thầy như Thầy luôn kết hợp với anh em ". Lời Chúa trên đây làm cho tín hữu khám phá được rằng, đau khổ kết hợp họ với Chúa Giêsu và làm cho họ ở "trong người".

Động từ "ở" sẽ được dùng trong 6 câu sau này. Hình ảnh thật cảm động: Chúng ta có thể "ở” trong Chúa Giêsu, và Người "ở" trong chúng ta, chúng ta kết hợp với Chúa Giêsu như những nhánh trong một cây nho, được tháp nhập vào Người cách sống động: Từ Chúa Kitô đến chúng ta, chỉ có một dòng nhựa lưu chảy, một sự sống duy nhất truyền lan mà thôi.

Chữ "ở" này không chỉ có nghĩa là ở lại, cư ngụ, nhưng là sống ‘với’, đây cũng là một đề tài xuyên suốt Thánh Kinh. Ước vọng lớn nhất của con người là thấy Thiên Chúa ở với dân của Người: "Người đã dựng lều trong trại của chúng ta, giữa những lều du mục của chúng ta". "Người đã xây một nhà trong thành phố chúng ta, giữa những nhà của chúng ta". Nhưng ở đây, Chúa Giêsu còn đi xa hơn: Không chỉ là một sự đối diện mà là "Người này ở nhà người kia". Một mối liên quan mới kết hợp con người với Thiên Chúa, một sự mật thiết hỗ tương. Chúa Giêsu dùng lại kiểu nói xưa của Giao ước: "Các ngươi sẽ là dân của Ta và Ta sẽ là Thiên Chúa của các ngươi". Nhưng Chúa Giêsu đào sâu hơn bằng cách nói về một sự kết hợp hỗ tương: “Anh em hãy ở trong Thầy như Thầy ở trong anh em". Khi nghe lời này, chúng ta phải nghĩ đến phép Mình Thánh Chúa, Bí Tích tuyệt hảo của giao ước, dưới biểu tượng bánh mà chúng ta dùng hằng ngày. Bí tích này làm cho "Chúa Giêsu hiện diện” trong nội tâm sâu kín nhất của chúng ta. Chúa Giêsu đã dùng cách nói này trong bài diễn văn nói về bánh hằng sống (Ga 6,56): "Kẻ nào ăn thịt Ta và uống Máu Ta sẽ ở trong Ta, và Ta sẽ ở trong người đó". Dựa vào mạc khải này, chúng ta hãy cầu nguyện không ngừng.

Cũng như cành nho không thể tự mình sinh hoa trái nếu không gắn liền với cây nho, anh em cũng thế, nếu không kết hợp với Thầy.

Người nói quá đáng chăng: Đòi hỏi quá chăng! Người xác quyết: Kết hợp với Người là một điều cần thiết để được sống. Người cũng nói rằng, kẻ nào không kết hợp với Người thì "đã chết", như cành khô chỉ còn đem vào lửa. Con người không có Thiên Chúa sẽ đi về đâu? Nếu bạn hỏi, đa số người ta sẽ trả lời: Cuộc sống của họ sẽ chấm dứt bằng cái chết và sự hư không. Nhưng chúng ta thấy Chúa Giêsu có một tư tưởng căn bản hơn: Người không nói về tướng lai nhưng nói về hiện tại.

Không có Thầy, anh em không làm được gì. Ai không kết hợp với Thầy thì bị quăng ra ngoài như cành nho và sẽ khô héo, người ta nhặt lấy, ném vào lửa cho nó cháy đi.

Khi nghe, con người có thể khước từ sứ điệp này: Con người được tự do - Nhưng nguy hiểm thay. Con người không thể làm giảm nhẹ Tin Mừng được. Chúa Giêsu mời gọi chúng ta tự đặt mình lệ thuộc hoàn toàn vào Thiên Chúa, và đối với Chúa Giêsu, sự lệ thuộc này giải thoát chúng ta khỏi tất cả những gì ngăn cản chúng ta sống". Kẻ nào khước từ không kết hợp với Chúa Giêsu sẽ có "một cuộc sống" rất tầm thường, cuộc sống của con người hay chết, một cuộc sống mà nếu chúng ta trách Chúa về cuộc sống đó chúng ta sẽ có lỗi (các bạn hãy nhìn xem sự đau khổ vô lý của kiếp người này). Chúa đã không tạo dựng chúng ta để sống "một cuộc sống quá tầm thường" mà cái chết sẽ thắng. Chúa tạo dựng chúng ta để sống "cuộc sống thần linh của Người".

Thầy là Cây nho và anh em là Cành nho. Ai luôn kết hợp với Thầy và Thầy luôn kết hợp với người ấy sinh hoa kết quả dồi dào.

Sinh hoa kết quả: Kiểu nói này được lăp lại 6 lần trong vài dòng. Đó là những gì của Chúa Giêsu đã đề nghị với nhân loại. Thiên Chúa không khinh thường con người. Người không đặt ra một cái bẫy để hại con người khi tạo dựng nên con người. Nếu chúng ta suy nghĩ những lời này cách nghiêm chỉnh, chúng ta sẽ hiểu được sâu hơn là khi chỉ đọc phớt qua, Chúa Giêsu không tự xem mình là "thân cây" nho (như vài bản Tin Mừng đã dịch sai) mà trên cây đó mọc ra những "cành" là chính chúng ta. Người tự ví mình như "Toàn cả Cây nho", mà chúng ta là một phần. Thánh Phaolô, khi suy niệm về hình ảnh cây nho, và về Bí Tích Thánh Thể, sẽ nói rằng chúng ta là "chi thể của Thân mình Chúa Kitô”.

Chúng ta là một phần của Thiên Chúa, một phần của Chúa Giêsu, chúng ta là "con trong Ngôi Con", là những người sống trong Đấng hằng sống duy nhất. Người ta nói rằng tại Nagiarét có một cây nho, mỗi năm sinh ra được từ 350 đến 370 chùm.

Anh em sinh hoa kết quả dồi dào và trở thành môn đệ của Thầy, thì đó là tôn vinh Cha của Thầy.

Thiên Chúa Ngôi Cha là nguyên thủy và chung cuộc của đời sống Cây Nho. Chính Người là người trồng nho, tỉa bớt những cành không sinh quả và cắt xén những cành tươi tốt. Chính Người sẽ vui mừng vào mùa thu hoạch đang được chuẩn bị. Đối với những người có đức tin, đó chính là huyền nhiệm của tình yêu.

65. Chú giải của William Barclay.

CÂY NHO THẬT

Như thường lệ, ở đây Chúa Giêsu đang sử dụng các hình ảnh và ý niệm thuộc di sản tôn giáo của dân Do Thái. Nhiều lần Cựu Ước mô tả dân Israel như một gốc nho hay vườn nho của Thiên Chúa. “Vườn nho của Đức Chúa vạn quân, ấy là nhà Israel (Is 5,1-7). Qua Giêrêmia, sứ điệp của Chúa đã truyền đến cho dân Israel rằng: “Ta đã trồng ngươi như cây nho tốt” (Gr 2,21). Êdêkien 15 và 19, 10 cũng ví dân Israel với cây nho. Ôsê 10,1 nói “Israel là một cây nho tươi tốt”. Tác giả Tv nghĩ về việc Thiên Chúa giải thoát dân Ngài khỏi vòng nô lệ như sau “Gốc nho này Chúa bứng từ Ai Cập” (80,8). Cây nho đã trở thành biểu tượng của dân Israel. Huy hiệu trên các đồng tiền thời Macabêô là cây nho. Một trong những kỳ công chói lọi trong Đền Thờ là cây nho bằng vàng thật lớn đặt trước Nơi Thánh. Nhiều vĩ nhân đã kể mình có vinh dự lớn khi được phép dâng cúng một số vàng để đúc thêm một chùm trái cho cây nho ấy. Cây nho là một trong những hình ảnh đặc trưng của người Do Thái, và là biểu tượng của dân Israel.

Chúa Giêsu tự xưng Ngài là cây nho thật. Từ alethinos, có nghĩa là thật, có thật, đích thực. Điều đáng lưu ý là trong Cựu Ước, biểu tượng cây nho luôn luôn được gắn liền với ý niệm về sự suy thoái. Trong bức tranh của Isaia, vườn nho đã trở thành vườn nho hoang. Giêrêmia than phiền dân tộc ông đã biến thành “một cây nho lạ, thoái hóa thành một cây nho khác”. Ôsê thì kêu lên “Israel là một cây nho trơ trụi”. Dường như Chúa Giêsu muốn nói: “Các ngươi tưởng vì thuộc về dân Israel nên các ngươi là nhánh cây nho thật. Sự kiện “là người Do Thái” không thể cứu ngươi. Điều duy nhất có thể cứu các ngươi là hãy thông hiệp mật thiết và sống động với Ta, hãy tin Ta vì Ta là cây nho của Thiên Chúa, và các ngươi phải là những nhánh được gắn liền vào Ta”. Chúa Giêsu đã xác định không phải là dòng máu Do Thái, nhưng chính đức tin vào Ngài là đường lối cứu rỗi của Thiên Chúa. Không một yếu tố nào có thể giúp con người được hòa thuận với Thiên Chúa mà chỉ có tình thân hữu với Chúa Giêsu Kitô.

Lúc mô tả bức tranh về cây nho. Chúa Giêsu biết rõ điều Ngài đang nói. Cây nho mọc khắp nơi tại Palestine. Muốn thu hoạch được trái tốt, người ta phải hết sức chú ý chăm sóc nó. Nó thường mọc trên những thềm đất nơi cao, nền đất phải sạch sẽ. Có khi người ta trồng thành hàng rào, có khi thả bò sát đất trên ít cành cây, cũng có khi người ta cho nó bò lên cửa những ngôi nhà tranh. Nhưng dù mọc ở đâu, việc cần thiết là phải tỉa thật kỹ. Nó mọc xanh tốt đến nỗi phải chia hàng cách khoảng ít nhất 4m, vì nhánh nho phát triển nhanh. Một cây nho trong ba năm đầu chưa cho trái, mỗi năm, nó phải được tỉa thật sạch để có thể phát triển và giữ được sinh lực. Khi đến độ trưởng thành, người ta cắt tỉa nó vào tháng 12 hoặc tháng 01 dương lịch. Có hai loại nhánh nho, một loại ra trái và một loại không ra trái. Loại nhánh không ra trái phải cắt bỏ, để chúng khong hút hết sinh lực của cây nho. Cây nho sẽ không thể cho trái đúng mức nếu không được cắt tỉa thật kỹ. Chúa Giêsu biết rõ điều đó.

Hơn nữa, gỗ của cây nho chẳng dùng được vào việc gì, vì quá mềm. Luật quy định mỗi năm vài lần, dân chúng phải đem củi dâng lên Đền Thờ để dùng cho các bàn thờ dâng sinh tế, nhưng dứt khoát không được dâng củi nho. Sau khi cắt tỉa cây nho, việc duy nhất có thể làm đối với số nhánh nho đó là đem đốt bỏ. Điều này làm cho bức tranh Chúa vẽ càng thêm ý nghĩa.

Chúa Giêsu bảo những người theo Ngài cũng giống như vậy. Một số người trong họ là những nhánh nho ra trái thật sai, nhưng một số khác thì lại vô dụng vì không ra trái. Khi nói đến điều này, Chúa nghĩ đến ai đây? Có hai câu trả lời. Một là, Ngài đang nghĩ đến dân Do Thái, họ là nhánh cây nho của Chúa. Đây không phải là hình ảnh mà hết ngôn sứ này đến ngôn sứ khác mô tả sao? Nhưng họ đã không chịu nghe Ngài, không chịu nhận Ngài, do đó, họ chỉ là những nhánh nho khô, vô dụng. Thứ hai, Chúa đang nghĩ một cách tổng quát hơn, Ngài đang nghĩ đến các Kitô hữu mà đạo của họ chỉ là hữu danh vô thực, năng thuyết bất năng thành, có nói mà không làm. Ngài đang nghĩ đến các Kitô hữu vốn là những nhánh vô dụng, toàn lá mà chẳng ra trái. Và Ngài đang nghĩ đến những Kitô hữu đang bội đạo, đã nghe, đã nhận đạo nhưng lại sa ngã, bỏ đạo để trở thành những kẻ phản thầy, phản chủ mà có lần họ đã thề hưá sẽ trung thành phục vụ.

Chúng ta có thể trở thành những nhánh nho vô dụng theo ba cách:

a/ Chúng ta chối từ không nghe theo Chúa Giêsu.

b/ Chúng ta nghe Ngài và phục vụ Ngài bằng đầu môi chót lưỡi chứ không có hành động cụ thể.

c/ Chúng ta có thể nhận Ngài làm Thầy và làm Chủ, nhưng sau đó khi gặp khó khăn trên đường đời hay khi bị dục vọng lôi cuốn thì từ bỏ Ngài. Nên nhớ nguyên tắc đầu tiên của Tân Ước là vô dụng dẫn đến tiêu diệt. Nhánh nho vô dụng đang trên đường đến chỗ tiêu huỷ.

Đoạn này nói đến việc ở trong Chúa Kitô. Điều đó có nghĩa gì? Kitô hữu ở trong Chúa và Chúa ở trong Kitô hữu mang một ý nghĩa rất huyền nhiệm. Nhưng nhiều người –có lẽ là đa số nữa- chẳng bao giờ có được kinh nghiệm này.

Chúng ta có thể lấy một hình ảnh thông thường để so sánh. Dù mọi lối so sánh đều bất toàn, nhưng chúng ta đành phải dùng những ý niệm mình có. Thí dụ có một người yếu đuối sa vào cám dỗ, đã làm hỏng chuyện, đang trên đà suy thoái tinh thần, trí óc và đạo đức. Người ấy có một bạn thân có bản lãnh mạnh mẽ, đáng mến, đầy lòng yêu thương, cứu anh ta khỏi tình trạng suy thoái kia. Chỉ có phương pháp duy nhất để người yếu đuối kia có thể duy trì tình trạng phục hồi của mình và giữ mình trên con đường tốt, là anh phải giữ liên hệ với người bạn kia. Nếu mất đi sợi dây liên lạc thì sự yếu đuối của anh lại gặp nhiều cơ hội, những cám dỗ cũ xuất hiện và anh lại sa ngã. Lối thoát của anh nằm trong mối liên lạc liên tục với sức mạnh của bạn mình.

Khi một người hư hỏng được để sống chung với một người tử tế đứng đắn, bao lâu người ấy còn ở trong ngôi nhà tử tế đứng đắn kia thì còn được an toàn. Nhưng nếu người ấy rời bỏ nhà đó, đi theo ý riêng, sống tách biệt người bạn tốt, thế nào cũng sẽ sa ngã lại. Chúng ta phải giữ liên lạc với cái tốt để đánh bại cái xấu. Robertson ở Brighton là một trong những nhà truyền giáo lỗi lạc. Có một nhà buôn mở cửa hiệu, ông để trongn phòng phía sau cửa hiệu một bức ảnh của Robertson, ông xem Robertson như người anh hùng gương mẫu của mình. Khi bị cám dỗ làm chuyện xấu, thương gia này chạy vội về phòng sau, nhìn vào bức ảnh của Robertson, ông thắng được cám dỗ đó. Có người hỏi Kingsley bí quyết thành công trong cuộc sống của ông, ông nhắc đến F. D. Maurice và bảo: “Tôi có một người bạn thân”. Tiếp xúc, liên hệ với người tốt đã khiến ông thành người tốt. Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.

Ở trong Chúa Kitô cũng giống như vậy. Bí quyết của đời sống Chúa Giêsu là Ngài luôn tiếp xúc, liên hệ với Thiên Chúa Cha. Nhiều lần Ngài lui vào nơi vắng vẻ để gặp Thiên Chúa Cha. Chúa Giêsu luôn luôn ở trong Thiên Chúa Cha. Giữa chúng ta và Chúa Giêsu cũng phải như vậy, chúng ta phải giữ mối liên hệ tiếp xúc với Ngài luôn. Chúng ta sẽ không đạt được điều đó, nếu không quyết tâm thực hiện. Thí dụ như việc cầu nguyện lúc sáng sớm, dù ngắn ngủi, nhưng cầu nguyện như chất thuốc sát trùng cho suốt một ngày, vì làm như thế, chúng ta không thể nào ra khỏi sự hiện diện của Chúa Giêsu để chạm vào điều xấu. Với một số ít người trong chúng ta, có thể việc ở trong Chúa Giêsu là một kinh nghiệm, không thể diễn tả bằng lời. Với phần đông chúng ta, điều đó có nghĩa là tiếp xúc thường xuyên với Chúa Giêsu, có nghĩa là thu xếp làm sao cho đời sống, giờ cầu nguyện, và cả những lúc phải yên lặng, để không giây phút nào chúng ta có thể quên Ngài.

Cuối cùng, chúng ta cần ghi nhận hai điều liên hệ đến một môn đệ tốt. Một, người ấy làm cho đời sống mình được phong phú. Sự tiếp xúc với Chúa Giêsu làm cho người ấy trở thành một nhánh nho nhiều trái. Thứ hai, người ấy làm vinh danh Chúa. Nhìn vào đời sống đó, người ta nghĩ đến Thiên Chúa, Đấng đã làm cho người đó trở thành người như vậy. Thiên Chúa được tôn vinh khi chúng ta kết nhiều quả và khi chúng ta chứng tỏ mình là môn đệ của Chúa Giêsu. Chắc chắn, vinh quang lớn nhất cho Kitô hữu là bởi đời sống và cách ăn nết ở của mình, đó là chúng ta tôn vinh Chúa.