GIỮ LUẬT VỚI LÒNG MẾN CHÚA-  Lm. Antôn Nguyễn Văn Độ

Phụng vụ Lời Chúa thường niên B năm tuần vừa qua bị gián đoạn bởi chương 6 Tin Mừng Gioan xen vào, hôm nay chúng ta trở lại với chương 7 Tin Mừng Macô, Chúa Giêsu giúp các môn đệ cũng như người đương thời đào sâu ý niệm về sự trong sạch và những luật lệ liên quan. Về vấn đề này, thư thánh Giacôbê trong bài đọc II cũng soi sáng cho chúng ta khi ngài viết : « Lòng đạo đức trong sạch và tinh tuyền đối với Thiên Chúa Cha là: thăm viếng cô nhi quả phụ trong cơn quẫn bách, và giữ mình khỏi mọi ô uế đời này» (Gc 1,27 ).

Đạo trong sạch

Từ thế kỷ thứ II, người Do thái đưa ra luật cấm không được giao du và ăn uống với dân ngoại, để khỏi bị ô uế. Người Pharisiêu cho rằng tôn giáo của họ phát xuất từ Thiên Chúa, tẩy sạch là một nghi lễ công cộng, “vì theo đúng tập tục của tiền nhân, những người biệt phái và mọi người Do thái không dùng bữa mà không rửa tay trước, và ở nơi công cộng về, họ không dùng bữa mà không tắm rửa trước” (Mc 7), thế nên họ chướng tai gai mắt khi thấy môn đệ Chúa Giêsu  “dùng bữa với bàn tay không trong sạch” (Mc 7,3). Người Do thái chỉ ăn sau khi đã rửa tay (x. Mc 7,3), các tập tục của họ gắn bó với “truyền thống” (Mc 7,4), thể hiện lòng trung thành với “Thiên Chúa, Đấng ở gần họ” (x. Dnl 4, 7) như Môise đã nói.

Cần phải ghi nhận rằng, Chúa Giêsu không đến để hủy bỏ Lề Luật. Nhưng dạy người ta chống lại thói đạo đức giả hình, vụ hình thức, quan trọng hóa luật lệ của con tim với nghi lễ bên ngoài. Người lên án việc làm khiến người ta xa rời Thiên Chúa, và nghĩ rằng thực hành tỉ mỉ của các quy tắc Luật định là vinh quang ; mặt khác, theo Chúa Giêsu, sự trong sạch không tùy thuộc vào lễ nghi thanh tẩy, nhưng tùy thuộc vào tấm lòng.

Lòng trong sạch

Khi tuyên bố : “Không có gì từ bên ngoài vào trong con người mà có thể làm cho họ ra ô uế ” (Mc 7), cái đó không chạm tới lòng người ta, nhưng vào trong bụng và kết thúc trong cống rãnh. Theo Chúa Giêsu, điều gì làm cho chúng ta ô uế : ” Chỉ có những gì từ con người xuất ra, chính những cái đó mới làm cho họ ra ô uế”.

Những gì là nhơ bẩn, ô uế, hay những ý định và hành động xấu xa không đến từ bên ngoài, mà đến từ lòng dạ xấu xa và xa rời Thiên Chúa. Thiên Chúa không hiện diện khi lòng người rời xa Chúa.

Tôn giáo được Chúa Giêsu thiết lập không giảm thiểu vào các nghi lễ bên ngoài, gồm một mớ những học thuyết và đạo đức giả ; đây là sự mặc khải về khuôn mặt của Thiên Chúa trong nhân loại nơi con người Chúa Giêsu. Việc thực hành đạo dù lớn hay nhỏ, chỉ có ý nghĩa và có giá trị khi được sinh ra từ tình yêu, được tháp tùng bởi tình yêu và được tiêu thụ trong tình yêu.

Yêu thương là chu toàn Luật Chúa

Tập tục của tiền nhân người Do thái thích giữ với lòng đạo đức ấy lại trái với Luật Môise. Đó là lý do tại sao Êsai nói : “Bạc của ngươi hóa thành ten chì, rượu đã trá pha nước lã” (Is 1,22), cho thấy người xưa kết hợp sống giới luật của Chúa với một truyền thống nhạt nhòa, nghĩa là họ đã thiết lập một luật biến chất trái với Luật Chúa. Chúa Giêsu trách họ : Tại sao các ông phạm đến lệnh truyền của Thiên Chúa nhân lệ truyền của các ông? (Mt 15,3) Họ bỏ qua những điều cần thiết, thêm vào những khoản phụ và  giải thích theo lối khác, việc họ làm lột tẩy họ là những kẻ đạo đức giả hình.

Họ cương quyết bảo vệ các tập tục, nhưng không tuân thủ Luật Chúa. Thậm chí họ đổ lỗi cho Chúa Giêsu vi phạm ngày Sabát khi chữa bệnh, điều mà Luật không cấm. Tuy nhiên, họ không nhận lỗi về mình đã vi phạm lệnh truyền của Thiên Chúa, luật của họ thiếu hẳng tình yêu. Tình yêu này, trên thực tế, là điều răn thứ nhất và trọng nhất, và thứ hai là tình yêu của người lân cận.

Thánh Phaolô cũng nói : Yêu mến là chu toàn cả Lề luật (Rm 13,10) và khi tất cả chỉ còn lại Tin, Cậy, Mến. Ấy là bộ ba! Nhưng trong bộ ba ấy, Mến lớn hơn cả! ( 1Cor 13,13). Và giả như tôi được ơn tiên tri, và biết mọi sự nhiệm mầu, toàn cả trí tri; và giả như tôi được tất cả lòng tin, khiến chuyển được đồi núi, mà tôi lại không có lòng mến, thì tôi vẫn là không! (1Co 13,2). Nếu không có bác ái thì tất cả chỉ là không.

 Chính bác ai mang lại sự hoàn hảo cho con người, vì ai yêu mến Thiên Chúa là hoàn hảo trong thế giới hiện tại và tương lai. Vì chúng ta sẽ không bao giờ ngừng yêu mến Thiên Chúa, nhưng hơn thế nữa sẽ chiêm ngắm và yêu mến Ngài đồng thời thương tha nhân.

CHÚA NHẬT XXII THƯỜNG NIÊN- Năm B

TÔN KÍNH BẰNG MÔI MIỆNG-  Lm Gioan Nguyễn Văn Ty, SDB

Cuốn Christian Community Bible chú thích đoạn Lời Chúa hôm nay (Mc 7:1) như sau: “Không một nhóm nào, kể cả Giáo Hội, có thể đứng vững mà không có truyền thống tập quán. Nhưng dù tốt đến mấy, các truyền thống này đều do con người tạo ra. Như cách cử hành thánh lễ, các ngày lễ, các tuần cửu nhật v.v…, tất cả những gì một giáo hoàng, một giám mục, một cộng đoàn Kitô hữu đã đặt ra trong quá khứ, thì một vị giáo hoàng khác, một giám mục khác, một cộng đoàn Kitô hữu khác có thể thay đổi được. Chính vì tất cả những điền này có thể thay đổi nên ta hiểu ngay rằng đây không phải là điều chính yếu của đời sống Kitô giáo.” Cũng theo chú thích của hai anh em nhà Hurault, ta đừng lẫn lộn các truyền thống phức tạp, hay nói đúng hơn các tập tục và thói quen trải dài qua các thế kỷ của lịch sử Giáo Hội, với truyền thống của Hội Thánh; “Có một cách thức hiểu Kinh Thánh mà Chúa Giêsu và các Tông Đồ cũng đã hiểu như thế: đó là điều mà người ta gọi là truyền thống các Tông Đồ (Apostolic Tradition). Và Hột Thánh được các Tông Đồ thành lập luôn gìn giữ truyền thống này, tức là Tinh Thần của các Tông Đồ.”

Những lời khảng định trên thật xác đáng và quan trọng. Đức Giêsu và sau đó là các Tông Đồ, đặc biệt Tông Đồ Phao-lô – cách riêng trong thư gửi các tín hữu Ro-ma và Ga-lat – đã không ngừng phân biệt rõ giữ đạo – là giữ các tập tục (mà rất nhiều khi khoác cho danh nghĩa ‘truyền thống’) – với sống niềm ‘tin’ đích thực. “Các ông gạt bỏ điều răn của Thiên Chúa mà duy trì truyền thống của người phàm”…, như thế giữ đạo có thể khác xa sống đức tin chân chính; “Dân này tôn kính Ta bằng môi bằng miệng, còn lòng chúng thì lại xa Ta. Chúng có thờ phượng Ta thì cũng vô ích, vì giáo lý chúng giảng dạy chỉ là giới luật phàm nhân.”

Đối với người Do Thái của Cựu Ước thì tinh thần kính sợ và tôn thờ Đức Chúa Gia-vê là điều quan trọng hơn hết. Không có tinh thần này thì việc tuân giữ khắt khe mọi lề luật, qui định – điển hình như các luật liên quan tới việc thanh tẩy và ngày Sa-bát – thì cũng kể bằng không… Hoặc cùng lắm, cũng chỉ được coi như nắm giữ các tục lệ – tập quán do con người xuôi dòng lịch sử bày ra mà thôi.

Thế còn đối với Kitô hữu – ta tự hỏi – điều răn Thiên Chúa hay truyền thống Tông Đồ cụ thể là gì? Đức Giêsu, cho dầu tuyên bố không phá bỏ giới răn hay lề luật cũ, đã hơn một lần khảng định điều răn mới mà Người để lại cho các môn đệ chính là giới luật yêu thương: “Thầy ban cho anh em một điều răn mới là, anh em hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em” (Ga 13:34). Không sở đắc trong thâm sâu cõi lòng giới luật mới này thì việc giữ căn kẽ mọi qui định của Giáo Hội (kể cả việc đi lễ ngày Chúa Nhật hay giữ các ngày chay tịnh) cũng sẽ chẳng có ý nghĩa gì. Truyền thống Tông Đồ đã không ngừng đề cao điều đó: “Giả như… tôi biết hết mọi điều bí nhiệm, mọi lẽ cao siêu, hay có được tất cả đức tin đến chuyển núi dời non… mà không có đức mến… thì cũng chẳng ích gì cho tôi.” (1 Cr 13:1-3). Và chính vì để duy trì và phát huy tình mến này trong lòng mà toàn bộ cuộc sống Kitô hữu đều không ngừng qui hướng về hiến tế Thập Giá, nhất là qua việc cử hành Thánh Lễ. Khi dâng lễ, tín hữu cử hành ‘như Thầy yêu thương anh em’ hầu có thể ‘hãy yêu thương nhau’ trong cuộc sống. Một khi đã hiểu được ‘Thầy yêu thương’ như thế nào, và có được ‘đức mến trong lòng’, họ sẽ “cứ yêu đi, và bạn làm gì cũng được ”, như Thánh Âu-tinh đã từng tuyên bố. Tất cả các qui định của Giáo Hội lúc đó sẽ không còn được coi như gánh nặng luật lệ áp đặt từ bên ngoài (không giữ thì mắc tội), nhưng được đón nhận như những chỉ dẫn khơi nguồn tình yêu trong con tim.

Chỉ khi đó, phải, chỉ khi đó mà thôi, các tín hữu mới thật sự hiểu được lời Đức Giêsu đã từng tuyên bố “Thầy đến không phải là để bãi bỏ Luật, nhưng là để kiện toàn” (Mt 5:17)… Kiện toàn không phải vì khắt khe chi li hơn, nhưng là vì đưa tới sức mạnh tình yêu; và như thế đương nhiên là họ cảm thấy thảnh thơi trong việc giữ đạo, “vì ách tôi êm ái và gánh tôi nhẹ nhàng” (Mt 11:30).

Thế nhưng chính tôi, sau bao nhiêu năm sống niềm tin Kitô hữu, tôi vẫn chưa cảm thấy hoàn toàn thảnh thơi thoải mái, ấy là vì… tôi chưa có được khả năng thực sự ‘tin và thờ phương Thiên Chúa tình yêu trong tinh thần và chân lý’.

Lạy Chúa! Trong hơn 70 năm cuộc đời, con đã trải nghiệm không biết bao nhiêu là đổi thay về luật lệ, truyền thống và tập tục, về mặt dân sự cũng như Giáo Hội, cả về thời gian lẫn không gian. Phải chăng điều này là một hồng ân Chúa ban, hầu con nhận ra rằng: điều quan trọng hơn hết trong niềm tin Kitô hữu là biết Chúa yêu con và con được sống chan hòa trong yêu thương với hết mọi người? Xin cho con không bao giờ để cho bất cứ điều luật nào lấn lướt luật tình yêu này, và còn dạy cho các tín hữu biết sống như thế nữa. Amen.

CHÚA NHẬT XXII THƯỜNG NIÊN- Năm B

TỪ LÒNG CON NGƯỜI PHÁT XUẤT NHỮNG TƯ TƯỞNG XẤU  –  Lm. Phêrô Lê Văn Chính

Trong những tường thuật của Tin mừng, chúng ta thường đối diện với thái độ nổi bật của những người biệt phái và ký lục là giới được trọng vọng trong xã hội. Họ xác tín rằng phải chu toàn lề luật bằng việc giữ những ràng buộc chi tiết, nhiều khi chi li vụn vặt, là đủ để được nhìn nhận là người công chính thánh thiện trước mặt Thiên Chúa. Thật ra, giáo huấn chính thống của do thái giáo, đặc biệt từ sách Đệ nhị luật chương 4, đều xác nhận việc cần thiết phải nghe và tuân giữ những điều răn và giới luật, huấn lệnh của Thiên Chúa truyền. Đó là dấu chứng một dân tộc khôn ngoan và sáng suốt giữa những dân tộc khác như lời Môisen nhắc nhở dân chúng : “Các ngươi hãy tuân giữ những giới răn của Chúa là Thiên Chúa các ngươi. Các ngươi phải tuân giữ và thực hành. Và đó là sự khôn ngoan sáng suốt của các người trước mặt muôn dân”.  Xác tín này đã được lưu truyền qua các thế hệ người do thái, và dĩ nhiên đã có nhiều người sống chân thành ngay thẳng thực hành các điều răn và huấn lệnh của Chúa. Thế nhưng, vào thời Chúa Giêsu, người bắt đầu đối diện thực tế với những hạng người có thế giá trong xã hội là những người biệt phái và ký lục. Điểm đặc trưng của những người này là họ rất quan tâm chu toàn lề luật, nhưng lại lệch lạc khi xem việc chu toàn lề luật bằng thái độ vụ luật, nhưng lại thiếu một thái độ nội tâm sâu sắc. Vì thế, trong câu chuyện Tin mừng, Chúa Giêsu và các môn đệ của người gặp khó khăn với những người này. Họ tỉ mỉ quan sát việc làm của các môn đệ của Chúa Giêsu và khi bắt gặp vài môn đệ dùng bữa mà không rửa tay, tức là đã dùng bữa với những bàn tay không thanh sạch, nên họ đã đặt vấn đề với Chúa Giêsu: “Tại sao môn đệ ông không giữ tập tục của tiền nhân mà lại dùng bữa với những bàn tay không thanh sạch”. 

Một điều khiến những người biệt phái và ký lục rất an tâm là đã chu toàn lề luật khi họ cẩn thận tuân giữ những tập tục của tiền nhân: cụ thể là việc rửa tay trước bữa ăn, thậm chí là nhiều việc khác nữa như rửa chén, rửa bình, rửa các đồ đồng và khi đi từ nơi công cộng về, họ phải tắm rửa. Chắc hẳn, đặt vấn đề về thái độ của các môn đệ cũng là một cách đặt vấn đề với chính Chúa Giêsu. Họ cho rằng nếu Chúa Giêsu chủ trương một thái độ như thế, thì người đi ngược lại với những tập tục của tiền nhân, và đây là điều cho thấy sự sai trái của giáo lý của người. Thật ra, những thực hành tỉ mỉ chi tiết này về các bữa ăn bắt nguồn từ luật của Môisen. Sách Lêvi đã đưa ra những cấm đoán này (Lv 11 và 16) nhằm mục đích gìn giữ dân Chúa là dân được tuyển chọn luôn được tinh tuyền, tránh mọi tiếp xúc với những người và những thức ăn bị cho là ô uế. Vì thế, khi từ những nơi công cộng hay phố chợ trở về, những người do thái thường cảm thấy như bị “ô uế” theo luật bởi vì đã tiếp xúc với những người tội lỗi, những dân ngoại. Chúa Giêsu đã phản ứng quyết liệt chống lại thái độ vụ luật giả dối này của những người biệt phái, người phê phán họ chỉ thờ phượng Thiên Chúa ngoài môi miệng nhưng lòng dạ thì xa Chúa. Người trích dẫn sách tiên tri Isaia (29,13), : “Dân này thờ kính Ta bằng môi miệng nhưng lòng chúng thì xa Ta. Nó sùng kính Ta cách giả dối, bởi vì nó dạy những giáo lý và những luật lệ loài người”. Lời phê phán của Chúa Giêsu rất nghiêm khắc, và trong bài Tin mừng cho biết, Chúa Giêsu hiểu rõ và nắm vững những tranh luận giữa các bậc thầy do thái về những điểm của luật Môisen nên người đã kết luận về thái độ sai trái của những người biệt phái: “Các ngươì thay thế Lời Chúa bằng những tập tục loài người”. Để giải thích rõ hơn, Chúa Giêsu đã trình bày chìa khóa để giải quyết vấn đề: điều làm cho con người ra “ô uế”, không phải là những thức ăn bên ngoài,  nhưng điều làm cho con người ra ô uế, đó là những tư tưởng xấu phát xuất từ lòng người. Từ lòng xấu xa của con người phát xuất những tư tưởng ngoại tình, dâm ô, giết người, trộm cắp, tham lam, độc ác, xảo trá, lăng loàn, ganh tị, kiêu căng, ngông cuồng. Theo Thánh Kinh, trái tim là nơi phát xuất tư tưởng và tình cảm, trái tim cũng là nơi phát xuất những ý tưởng đồi bại về đời sống luân lý.

Bằng thái độ rất thẳng thắn, Chúa Giêsu tuyên bố những nghi thức cũ đã lỗi thời, và hướng đến một thái độ mới mẻ hơn, giải thoát dân chúng khỏi bị ràng buộc bởi những truyền thống tập tục tiền nhân đã trở nên lỗi thời, và qui hướng mọi người tới tương quan trung thực với Thiên Chúa hơn. Lề luật phải hướng dẫn con người tới tương quan chân thật với Thiên Chúa và người khác. Nếu nghi thức và tập tục không hướng con người tới tương quan chân thật với Thiên Chúa thì cần bỏ đi. Một người nào đó có thể giữ tỉ mỉ tục lệ nhưng lại không chu toàn lề luật Thiên Chúa. Ngược lại, sống đời sống luân lý ngay thẳng là dấu chứng giữ giao ước với Thiên Chúa. Theo ý tưởng của bài đọc I, khi Thiên Chúa giải thoát dân chúng khỏi quân thù của họ thì đó là dấu chứng Thiên Chúa trung tín với giao ước với Israel, ngược lại Israel phải tuân giữ lề luật và huấn lệnh của Thiên Chúa để họ được sống và chiếm hữu phần đất mà Thiên Chúa sẽ ban cho họ, và đó cũng là dấu chứng họ trung thành với giao ước với Thiên Chúa và chứng tỏ cho người khác thấy họ là một dân tộc khôn ngoan sáng suốt. Có được lề luật và huấn lệnh của Thiên Chúa nên Israel luôn được Thiên Chúa hiện diện và che chở, nhất là khi họ kêu cầu Thiên Chúa sẽ lắng nghe và ra tay bênh đỡ họ. Thánh Giacôbê cũng nhắc nhở các tín hữu việc Thiên Chúa muốn sinh ra con người bằng Lời chân thật. Thiên Chúa là Đấng thánh thiện vô cùng, nơi người không hề có sự gian dối cũng như không hề có sự thay đổi. Vậy khi con được sinh lại bởi Lời của Thiên Chúa, con người cũng được tham dự vào những điều tốt lành của Thiên Chúa là thánh thiện và không thay đổi. Để được sinh lại trong đời sống mới này, con người cần lắng nghe và sống theo Lời của Thiên Chúa, và bắt đầu tẩy trừ mọi chiều hướng xấu xa độc ác nơi chính mình, chắc chắn họ sẽ được tham dự vào sự sống của Thiên Chúa.